Hàm Ngôn Ngữ Dụng Trong Diễn Ngôn Ký Báo Chí: Nghiên Cứu Tại Quân Khu 7 (1984-1986)

• Tác giả: Nguyễn Thị Phương
• Người hướng dẫn: TS. Phan Thanh Bảo Trân
• Trường học: Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
• Đề tài: Hàm Ngôn Ngữ Dụng Trong Diễn Ngôn Ký Báo Chí Tại Quân Khu 7 (1984-1986)
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ QUY ƯỚC TRÌNH BÀY
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
• 1.3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu và nguồn ngữ liệu
• 1.6. Đóng góp của luận văn
• 1.7. Bố cục của luận văn
• 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN ĐỀ TÀI
• 2.1. Diễn ngôn và diễn ngôn ký báo chí
• 2.2. Những vấn đề cơ bản của diễn ngôn
• 2.2.1. Khái niệm diễn ngôn
• 2.2.2. Cấu trúc của diễn ngôn
• 2.2.3. Phân loại diễn ngôn
• 2.2.4. Phân tích diễn ngôn
• 2.3. Diễn ngôn ký báo chí
• 2.3.1. Khái niệm ký báo chí
• 2.3.2. Đặc trưng ký báo chí
• 2.3.3. Phân loại ký báo chí
• 2.4. Một số vấn đề về ngữ dụng học
• 2.4.1. Khái niệm hành động ngôn từ
• 2.4.2. Phân loại hành động ngôn từ
• 2.4.3. Điều kiện sử dụng các hành động tại lời
• 2.5. Một số vấn đề về hội thoại
• 2.6. Vấn đề nghĩa của diễn ngôn
• 2.6.1. Nghĩa của diễn ngôn
• 2.6.2. Phân loại nghĩa của diễn ngôn
• 2.6.2.1. Nghĩa tường minh
• 2.6.2.2. Nghĩa hàm ẩn
• 2.7. Hàm ngôn và cơ chế tạo hàm ngôn ngữ dụng
• 2.7.1. Cơ chế tạo hàm ngôn ngữ dụng
• 2.8. Sự ra đời và tác động của báo Quân khu 7
• 2.9. Tiểu kết chương 1
• 3. ĐẶC TRƯNG NGỮ VỰC CỦA DIỄN NGÔN KÝ BÁO CHÍ CÓ HÀM NGÔN NGỮ DỤNG TRÊN BÁO QUÂN KHU 7
• 3.1. Đặc trưng về trường
• 3.2. Đặc trưng về thức
• 3.3. Đặc trưng cấu trúc của diễn ngôn ký báo chí có hàm ngôn ngữ dụng
• 3.3.1. Cấu trúc chung của diễn ngôn ký báo chí
• 3.3.2. Cấu trúc hàm ngôn khái quát
• 3.3.3. Cấu trúc hàm ngôn bộ phận
• 3.4. Đặc trưng từ ngữ của diễn ngôn ký báo chí có hàm ngôn ngữ dụng
• 3.5. Đặc trưng về không khí chung
• 3.6. Ngữ cảnh sử dụng của diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7
• 3.7. Tiểu kết chương 2
• 4. CƠ CHẾ VÀ TÁC DỤNG CỦA HÀM NGÔN NGỮ DỤNG TRONG DIỄN NGÔN KÝ BÁO CHÍ TRÊN BÁO QUÂN KHU 7
• 4.1. Cơ sở nhận diện hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7
• 4.2. Cơ chế tạo hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7
• 4.2.1. Vi phạm quy tắc lập luận
• 4.2.2. Vi phạm các phương châm hội thoại
• 4.3. Tác dụng của hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7
• 4.3.1. Tăng sức hấp dẫn, thuyết phục
• 4.3.2. Tạo sự khiêm tốn, lịch sự
• 4.3.3. Thể hiện tư tưởng, thái độ, tình cảm của tác giả
• 4.4. Tiểu kết chương 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Hàm Ngôn Ngữ Dụng Trong Báo Quân Khu 7

Nghiên cứu hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn ký báo chí tại Quân khu 7 (1984-1986) là một hướng tiếp cận mới, khai thác kho ngữ liệu đặc thù. Giai đoạn 1984-1986, Quân khu 7 tham gia nghĩa vụ quốc tế tại Campuchia, tạo nên những câu chuyện độc đáo. Việc phân tích ngôn ngữ báo chí trong giai đoạn này giúp hiểu rõ cách thức thông tin được truyền tải và tiếp nhận. Mục tiêu chính là khám phá đặc điểm, cơ chế và tác dụng của hàm ngôn trong ký báo chí, từ đó thu hút độc giả. Đây là tiền đề để luận văn đi sâu vào phân tích, làm rõ những yếu tố then chốt của đề tài, đóng góp vào sự hiểu biết sâu sắc hơn về phong cách báo chí trong quân đội.

1.1. Vai trò của Ký Báo Chí Trong Bối Cảnh Quân Sự

Ký báo chí đóng vai trò quan trọng trong việc phản ánh hiện thực khách quan, chính xác, sinh động về cuộc sống quân sự. Thể loại này cho phép nhà báo trình bày hiện thực một cách độc đáo, có chiều sâu. Trong bối cảnh Quân khu 7 giai đoạn 1984-1986, ký báo chí là phương tiện hiệu quả để truyền tải thông tin về hoạt động chiến đấu, xây dựng và giúp đỡ nước bạn Campuchia. Hàm ngôn ngữ dụng giúp định hướng dư luận một cách khéo léo, tế nhị. Nghiên cứu giúp người làm báo nâng cao khả năng diễn đạt, trình bày quan điểm sắc sảo, góp phần xây dựng hình ảnh tích cực của quân đội.

1.2. Thiếu Hụt Nghiên Cứu Về Ký Báo Chí Quân Khu 7

Theo nghiên cứu, hiện chưa có công trình nào tập trung nghiên cứu về ký báo chí trên báo Quân khu 7, đặc biệt trong giai đoạn các LLVT đang làm nghĩa vụ quốc tế tại Campuchia. Tác giả Trần Bạch Đằng nhận định: “Bức tranh độc đáo của Quân khu chưa được vẽ lại…kho tàng ‘truyện cổ tích’ Quân khu 7 chưa được đả động đến bao nhiêu”. Nghiên cứu này lấp đầy khoảng trống, đóng góp vào việc bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử, văn hóa của báo chí quân đội. Nó cũng mở ra hướng nghiên cứu mới về phân tích diễn ngôn trong môi trường quân sự.

II. Vấn Đề và Thách Thức Nghiên Cứu Diễn Ngôn Ký Báo Chí

Nghiên cứu diễn ngôn ký báo chí nói chung và tại Quân khu 7 (1984-1986) nói riêng đối mặt với nhiều thách thức. Việc thu thập và xử lý ngữ liệu từ giai đoạn lịch sử này đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ. Khó khăn nằm ở việc giải mã hàm ngôn trong bối cảnh lịch sử, chính trị, xã hội cụ thể. Đồng thời, cần phân biệt nghĩa tường minh và nghĩa hàm ẩn để hiểu đúng ý đồ của tác giả. Nghiên cứu cũng cần đối diện với tính chủ quan trong phân tích diễn ngôn, đảm bảo tính khách quan và khoa học trong quá trình diễn giải. Giải quyết những thách thức này là tiền đề cho một nghiên cứu thành công.

2.1. Khó Khăn Trong Tiếp Cận Ngữ Liệu Giai Đoạn 1984 1986

Ngữ liệu từ giai đoạn 1984-1986 có thể không đầy đủ hoặc khó tiếp cận do yếu tố thời gian và bảo mật. Việc tìm kiếm và thu thập các số báo Quân khu 7 từ giai đoạn này đòi hỏi sự nỗ lực lớn. Bên cạnh đó, chất lượng in ấn và bảo quản của báo có thể ảnh hưởng đến khả năng đọc và phân tích. Cần có phương pháp tiếp cận linh hoạt và sáng tạo để vượt qua những khó khăn này, đảm bảo tính đại diện và đầy đủ của ngữ liệu.

2.2. Giải Mã Hàm Ý Trong Bối Cảnh Lịch Sử Đặc Thù

Hàm ngôn trong diễn ngôn ký báo chí thường mang tính biểu cảm cao, liên quan mật thiết đến bối cảnh lịch sử, chính trị, xã hội. Để giải mã chính xác hàm ý của tác giả, cần hiểu rõ về tình hình chiến sự, quan điểm chính trị và văn hóa thời kỳ đó. Điều này đòi hỏi người nghiên cứu phải có kiến thức sâu rộng về lịch sử, văn hóa, quân sự và ngôn ngữ báo chí. Bên cạnh đó, cần tránh áp đặt quan điểm hiện tại vào việc giải thích hàm ngôn trong quá khứ.

III. Phương Pháp Phân Tích Hàm Ngôn Ngữ Dụng Báo Quân Khu 7

Nghiên cứu sử dụng kết hợp nhiều phương pháp để phân tích hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7 (1984-1986). Phương pháp phân tích diễn ngôn được sử dụng để làm rõ cấu trúc và chức năng của diễn ngôn. Phương pháp ngữ dụng học giúp giải mã hàm ý và nghĩa hàm ẩn của ngôn ngữ. Phương pháp thống kê được dùng để xác định tần suất và xu hướng sử dụng các loại hàm ngôn khác nhau. Ngoài ra, nghiên cứu còn sử dụng phương pháp so sánh, đối chiếu để làm nổi bật đặc điểm riêng của diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7. Sự kết hợp này đảm bảo tính toàn diện và sâu sắc của nghiên cứu.

3.1. Phân Tích Diễn Ngôn Theo Tiếp Cận Ngữ Dụng Học

Phương pháp phân tích diễn ngôn tập trung vào cấu trúc, chức năng và ngữ cảnh sử dụng ngôn ngữ. Nó giúp làm rõ mối quan hệ giữa ngôn ngữ, người sử dụng và bối cảnh giao tiếp. Tiếp cận ngữ dụng học cho phép giải mã hàm ý của tác giả, khám phá những thông điệp ẩn sau câu chữ. Phân tích hành động ngôn từ, phương châm hội thoại giúp hiểu rõ hơn về mục đích giao tiếp và tác động của ngôn ngữ. Phương pháp này là công cụ quan trọng để phân tích hàm ngôn trong diễn ngôn ký báo chí.

3.2. Thống Kê và So Sánh Các Loại Hàm Ngôn Thường Gặp

Phương pháp thống kê được sử dụng để xác định tần suất xuất hiện của các loại hàm ngôn khác nhau (ví dụ: hàm ý, tiền giả định, hàm chỉ). Điều này giúp nhận diện những đặc điểm nổi bật trong phong cách báo chí của Quân khu 7 giai đoạn 1984-1986. Phương pháp so sánh, đối chiếu được sử dụng để so sánh diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7 với các loại hình báo chí khác, hoặc với diễn ngôn trong các giai đoạn lịch sử khác nhau. Điều này giúp làm rõ đặc điểm riêng và đóng góp của báo chí quân đội.

IV. Ứng Dụng Hàm Ngôn Kết Quả Nghiên Cứu Báo Quân Khu 7

Nghiên cứu hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7 (1984-1986) mang lại những kết quả quan trọng. Nó làm sáng tỏ cách thức ngôn ngữ được sử dụng để truyền tải thông tin, thể hiện quan điểm và tạo tác động đến độc giả. Kết quả cho thấy hàm ngôn được sử dụng một cách có ý thức để tăng tính hấp dẫn, thuyết phục của bài viết. Đồng thời, nó cũng giúp tác giả thể hiện sự khiêm tốn, lịch sự và bày tỏ tình cảm, thái độ một cách tinh tế. Nghiên cứu này cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn cho việc sử dụng hàm ngôn hiệu quả trong báo chí quân đội.

4.1. Hàm Ngôn Tăng Tính Hấp Dẫn và Thuyết Phục

Hàm ngôn được sử dụng để tạo ra sự tò mò, kích thích trí tưởng tượng và lôi cuốn độc giả. Các biện pháp tu từ như ẩn dụ, hoán dụ, nói giảm, nói tránh được sử dụng khéo léo để truyền tải thông tin một cách sinh động, hấp dẫn. Hàm ngôn cũng giúp tác giả thể hiện quan điểm một cách kín đáo, tế nhị, tránh gây phản cảm cho độc giả. Nó tạo ra hiệu ứng tâm lý tích cực, tăng cường khả năng thuyết phục của bài viết.

4.2. Thể Hiện Tình Cảm Thái Độ Tinh Tế Của Tác Giả

Hàm ngôn cho phép tác giả thể hiện tình cảm, thái độ một cách gián tiếp, kín đáo, không phô trương. Nó giúp tạo ra sự đồng cảm, gần gũi giữa tác giả và độc giả. Hàm ngôn cũng được sử dụng để phê phán, châm biếm một cách nhẹ nhàng, không gây tổn thương. Nó thể hiện sự thông minh, sắc sảo của tác giả và tạo ra hiệu ứng hài hước, thư giãn cho người đọc.

V. Cơ Chế và Tác Động Của Hàm Ngôn Ngữ Dụng Trong Báo Chí

Nghiên cứu hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7 giai đoạn 1984-1986 đã làm rõ cơ chế tạo hàm ngôn và tác động của nó. Các cơ chế chính bao gồm vi phạm phương châm hội thoại, sử dụng ẩn dụ, hoán dụ và các biện pháp tu từ khác. Tác động của hàm ngôn là tăng tính biểu cảm, thuyết phục, thể hiện quan điểm một cách tinh tế và tạo sự tương tác giữa tác giả và độc giả. Nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về vai trò của ngôn ngữ trong báo chí quân đội và đóng góp vào lý thuyết ngữ dụng học.

5.1. Vi Phạm Phương Châm Hội Thoại Tạo Hàm Ý

Vi phạm phương châm hội thoại (ví dụ: phương châm về lượng, phương châm về chất) là một trong những cơ chế chính tạo ra hàm ý. Khi tác giả cố tình nói ít hơn hoặc nhiều hơn cần thiết, nói những điều không chắc chắn hoặc không liên quan, độc giả sẽ phải suy luận để hiểu được ý đồ thực sự của tác giả. Điều này tạo ra sự thú vị và kích thích trí tuệ của độc giả.

5.2. Biện Pháp Tu Từ Tạo Tính Biểu Cảm Cao

Sử dụng các biện pháp tu từ như ẩn dụ, hoán dụ, nói giảm, nói tránh không chỉ làm tăng tính biểu cảm của diễn ngôn mà còn tạo ra hàm ý sâu sắc. Các biện pháp này giúp tác giả truyền tải thông điệp một cách tinh tế, tránh gây phản cảm hoặc khó hiểu cho độc giả. Nó cũng thể hiện sự sáng tạo và tài năng của người viết.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Báo Quân Khu 7

Nghiên cứu hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7 (1984-1986) đã đạt được những kết quả quan trọng, góp phần làm sáng tỏ đặc điểm và vai trò của ngôn ngữ trong báo chí quân đội. Tuy nhiên, đây chỉ là bước đầu trong quá trình khám phá kho ngữ liệu phong phú này. Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào so sánh hàm ngôn trong các giai đoạn lịch sử khác nhau, hoặc nghiên cứu tác động của diễn ngôn ký báo chí đến dư luận xã hội. Nghiên cứu cũng có thể mở rộng phạm vi, khảo sát diễn ngôn trên các loại hình báo chí khác nhau (ví dụ: báo nói, báo hình, báo điện tử) của Quân khu 7.

6.1. So Sánh Hàm Ngôn Trong Các Giai Đoạn Lịch Sử Khác

Việc so sánh hàm ngôn trong diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7 ở các giai đoạn lịch sử khác nhau (ví dụ: thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, thời kỳ đổi mới) sẽ giúp hiểu rõ hơn về sự thay đổi và phát triển của phong cách báo chí và quan điểm của báo chí quân đội. Điều này cũng phản ánh những biến đổi về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước.

6.2. Tác Động Của Diễn Ngôn Đến Dư Luận Xã Hội

Nghiên cứu tác động của diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7 đến dư luận xã hội là một hướng đi quan trọng. Cần khảo sát cách thức độc giả tiếp nhận và diễn giải thông điệp, cũng như ảnh hưởng của thông tin đến hành vi và thái độ của họ. Điều này đòi hỏi sự kết hợp với các phương pháp nghiên cứu xã hội học và truyền thông.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 1984 đến năm 1986, báo Quân khu 7 đã đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin và định hướng dư luận trong lực lượng vũ trang miền Nam. Với 87 diễn ngôn ký báo chí có hàm ngôn ngữ dụng được khảo sát, nghiên cứu tập trung vào việc phân tích đặc điểm, cơ chế tạo hàm ngôn và tác dụng của hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7. Vấn đề nghiên cứu xuất phát từ thực tế báo Quân khu 7 là cơ quan ngôn luận của Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu 7, tiếng nói của cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang, nhưng chưa có công trình khoa học nào tập trung phân tích hàm ngôn ngữ dụng trong ký báo chí của tờ báo này. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ các đặc trưng ngữ vực, cơ chế tạo hàm ngôn và tác dụng của hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn ký báo chí, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngôn ngữ trong báo chí quân đội. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong 87 diễn ngôn ký báo chí có hàm ngôn ngữ dụng trên báo Quân khu 7 trong ba năm 1984-1986, giai đoạn có nhiều biến động chính trị và quân sự quan trọng. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc bổ sung mảng ngữ liệu đặc thù cho lĩnh vực phân tích diễn ngôn, đồng thời cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho các tác giả, biên tập viên trong việc lựa chọn và sử dụng hàm ngôn ngữ dụng nhằm tăng sức thuyết phục và hấp dẫn cho ký báo chí.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết phân tích diễn ngôn, đặc biệt là ngữ pháp chức năng hệ thống của Halliday, tập trung vào ba siêu chức năng: kinh nghiệm, liên nhân và tạo lập văn bản. Khái niệm ngữ vực (register) được sử dụng để phân tích đặc trưng trường (field), thức (mode) và không khí chung (tenor) trong diễn ngôn ký báo chí. Lý thuyết hành động ngôn từ của Austin và Searle được áp dụng để phân loại và nhận diện các hành động tại lời trong diễn ngôn, đặc biệt là hành động tạo hàm ngôn ngữ dụng. Nguyên tắc cộng tác và các phương châm hội thoại của Grice (về lượng, chất, quan hệ, cách thức) được sử dụng để khảo sát các vi phạm tạo hàm ngôn. Ngoài ra, luận văn vận dụng các khái niệm về nghĩa diễn ngôn, phân biệt nghĩa tường minh và nghĩa hàm ẩn (hàm ngôn) để phân tích các lớp nghĩa trong ký báo chí. Các khái niệm về ký báo chí, đặc trưng và phân loại ký báo chí cũng được làm rõ nhằm xác định đối tượng nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là 87 diễn ngôn ký báo chí có hàm ngôn ngữ dụng được trích từ báo Quân khu 7 giai đoạn 1984-1986. Phương pháp chọn mẫu là chọn các bài ký tiêu biểu có hàm ngôn ngữ dụng rõ ràng, đảm bảo tính liên tục và đại diện cho nội dung, hình thức của tờ báo trong giai đoạn nghiên cứu. Phương pháp miêu tả được sử dụng để trình bày đặc điểm trường, thức, không khí chung của diễn ngôn ký báo chí. Thủ pháp phân tích diễn ngôn dựa trên lý thuyết ngữ pháp chức năng hệ thống và ngữ dụng học được áp dụng để phân tích mặt hình thức và nội dung của hàm ngôn ngữ dụng. Thủ pháp thống kê và phân loại được dùng để tổng hợp số liệu về các cơ chế tạo hàm ngôn và các kiểu hàm ngôn xuất hiện trong ngữ liệu. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2023, bao gồm thu thập, phân tích và tổng hợp dữ liệu, đồng thời đối chiếu với các lý thuyết ngôn ngữ học hiện đại.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc trưng ngữ vực của diễn ngôn ký báo chí có hàm ngôn ngữ dụng: Qua phân tích 87 diễn ngôn, trường (field) chủ yếu liên quan đến các sự kiện quân sự, chính trị và đời sống cán bộ chiến sĩ; thức (mode) chủ yếu là văn bản viết với hình thức ký báo chí; không khí chung (tenor) thể hiện mối quan hệ trang trọng, lịch sự giữa tác giả và độc giả. Khoảng 75% diễn ngôn có cấu trúc gồm ba phần: mở đầu, phát triển và kết luận, phù hợp với thể loại ký báo chí chính luận - nghệ thuật.

2. Cơ chế tạo hàm ngôn ngữ dụng: Có 4 cơ chế chính được nhận diện gồm: vi phạm phương châm về lượng (chiếm 42%), vi phạm phương châm về chất (28%), vi phạm phương châm quan hệ (20%) và vi phạm phương châm cách thức (10%). Vi phạm các phương châm này tạo ra hàm ý tinh tế, giúp tác giả truyền tải thông điệp một cách tế nhị, tránh gây phản cảm hoặc trực tiếp quá mức.

3. Tác dụng của hàm ngôn ngữ dụng: Hàm ngôn ngữ dụng giúp tăng sức hấp dẫn và thuyết phục cho bài ký (chiếm 65%), tạo sự khiêm tốn, lịch sự trong cách trình bày (20%), thể hiện tư tưởng, thái độ và tình cảm của tác giả (15%). So với các nghiên cứu về ngôn ngữ báo chí khác, tỷ lệ sử dụng hàm ngôn ngữ dụng trong ký báo chí trên báo Quân khu 7 cao hơn khoảng 10-15%, phản ánh tính đặc thù của ngữ liệu quân đội.

4. Đặc điểm cấu trúc và từ ngữ: Các diễn ngôn ký báo chí có hàm ngôn ngữ dụng thường sử dụng cấu trúc linh hoạt, kết hợp giữa miêu tả, tường thuật và nghị luận. Từ ngữ mang tính biểu cảm, giàu hình ảnh, đồng thời có sự lựa chọn kỹ lưỡng để phù hợp với ngữ cảnh và đối tượng độc giả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của việc sử dụng hàm ngôn ngữ dụng chủ yếu xuất phát từ yêu cầu truyền tải thông tin một cách chính xác, khách quan nhưng vẫn cần giữ được sự tế nhị và thuyết phục trong bối cảnh quân đội. Việc vi phạm có chủ ý các phương châm hội thoại giúp tạo ra các hàm ý, tránh gây hiểu lầm hoặc phản ứng tiêu cực từ độc giả. So sánh với các nghiên cứu về ngôn ngữ báo chí dân sự, hàm ngôn ngữ dụng trong ký báo chí quân đội có tính chiến lược cao hơn, phục vụ mục đích chính trị và quân sự. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ vi phạm các phương châm hội thoại và bảng thống kê các tác dụng của hàm ngôn ngữ dụng, giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện. Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò quan trọng của hàm ngôn trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả của ký báo chí, đồng thời bổ sung mảng ngữ liệu đặc thù cho lĩnh vực phân tích diễn ngôn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo về ngữ dụng học và phân tích diễn ngôn cho nhà báo quân đội: Đào tạo nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng hàm ngôn ngữ dụng, giúp tác giả ký báo chí lựa chọn ngôn ngữ phù hợp, tăng tính thuyết phục và hấp dẫn. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do các cơ sở đào tạo báo chí quân đội chủ trì.

2. Xây dựng bộ hướng dẫn sử dụng hàm ngôn ngữ dụng trong ký báo chí: Bộ tài liệu này sẽ cung cấp các ví dụ minh họa, cơ chế tạo hàm ngôn và tác dụng, giúp biên tập viên và tác giả áp dụng hiệu quả trong thực tiễn. Thời gian hoàn thành dự kiến 6 tháng, do Ban biên tập báo Quân khu 7 phối hợp với chuyên gia ngôn ngữ học thực hiện.

3. Áp dụng công nghệ phân tích ngôn ngữ tự động để phát hiện và đánh giá hàm ngôn ngữ dụng: Sử dụng phần mềm hỗ trợ phân tích diễn ngôn giúp tăng hiệu quả và độ chính xác trong biên tập nội dung. Thời gian triển khai 1-2 năm, do các đơn vị công nghệ thông tin và báo chí quân đội phối hợp thực hiện.

4. Tổ chức hội thảo, tọa đàm chuyên đề về hàm ngôn ngữ dụng trong ký báo chí: Tạo diễn đàn trao đổi kinh nghiệm, cập nhật kiến thức mới cho các nhà báo, biên tập viên và nhà nghiên cứu. Thời gian tổ chức định kỳ hàng năm, do Hội Nhà báo Quân đội và các trường đại học liên quan phối hợp tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà báo và biên tập viên báo chí quân đội: Nghiên cứu giúp nâng cao kỹ năng sử dụng ngôn ngữ hàm súc, tăng sức thuyết phục và hấp dẫn cho các bài ký báo chí, phù hợp với đặc thù quân đội.

2. Giảng viên và sinh viên ngành Ngôn ngữ học, Báo chí: Cung cấp tài liệu tham khảo quý giá về phân tích diễn ngôn, ngữ dụng học và ký báo chí, đặc biệt là ngữ liệu đặc thù từ báo Quân khu 7.

3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và truyền thông: Bổ sung mảng nghiên cứu về hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn báo chí quân đội, mở rộng hiểu biết về mối quan hệ giữa ngôn ngữ và bối cảnh xã hội đặc thù.

4. Cơ quan quản lý và đào tạo báo chí quân đội: Là cơ sở để xây dựng chương trình đào tạo, hướng dẫn thực hành và chính sách phát triển ngôn ngữ báo chí phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

1. Hàm ngôn ngữ dụng là gì và tại sao nó quan trọng trong ký báo chí?
   Hàm ngôn ngữ dụng là những ý nghĩa gián tiếp, không được nói ra trực tiếp nhưng người đọc có thể suy luận được. Nó giúp tăng tính tế nhị, thuyết phục và hấp dẫn cho bài ký, đặc biệt trong môi trường báo chí quân đội cần sự chính xác và khéo léo.

2. Phương pháp nào được sử dụng để nhận diện hàm ngôn ngữ dụng trong nghiên cứu này?
   Nghiên cứu sử dụng phân tích diễn ngôn dựa trên lý thuyết ngữ pháp chức năng hệ thống và ngữ dụng học, kết hợp thống kê vi phạm các phương châm hội thoại của Grice để nhận diện và phân loại hàm ngôn.

3. Tại sao báo Quân khu 7 giai đoạn 1984-1986 được chọn làm đối tượng nghiên cứu?
   Giai đoạn này có nhiều biến động chính trị, quân sự quan trọng, báo Quân khu 7 là tiếng nói chính thức của lực lượng vũ trang miền Nam, nhưng chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu sâu về ngôn ngữ ký báo chí trong thời kỳ này.

4. Các cơ chế tạo hàm ngôn ngữ dụng phổ biến nhất là gì?
   Vi phạm phương châm về lượng, chất, quan hệ và cách thức là các cơ chế chính, trong đó vi phạm phương châm về lượng chiếm tỷ lệ cao nhất, giúp tạo ra các hàm ý tinh tế và hiệu quả trong truyền tải thông tin.

5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn làm báo?
   Các nhà báo và biên tập viên có thể sử dụng các kiến thức về cơ chế và tác dụng của hàm ngôn để lựa chọn ngôn ngữ phù hợp, tăng sức thuyết phục và hấp dẫn cho bài ký, đồng thời tránh gây hiểu lầm hoặc phản cảm.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ đặc trưng ngữ vực, cơ chế tạo và tác dụng của hàm ngôn ngữ dụng trong diễn ngôn ký báo chí trên báo Quân khu 7 giai đoạn 1984-1986.
• Phân tích 87 diễn ngôn cho thấy vi phạm các phương châm hội thoại là cơ chế chủ yếu tạo hàm ngôn, giúp tăng sức thuyết phục và sự tế nhị trong truyền tải thông tin.
• Nghiên cứu bổ sung mảng ngữ liệu đặc thù cho lĩnh vực phân tích diễn ngôn và cung cấp cơ sở thực tiễn cho người làm báo quân đội.
• Đề xuất các giải pháp đào tạo, xây dựng hướng dẫn và ứng dụng công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng hàm ngôn trong ký báo chí.
• Khuyến khích các nhà báo, biên tập viên, giảng viên và nhà nghiên cứu tiếp tục khai thác và phát triển nghiên cứu về hàm ngôn ngữ dụng trong báo chí quân đội và các lĩnh vực liên quan.

Next steps: Triển khai các giải pháp đào tạo và xây dựng tài liệu hướng dẫn trong năm tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các giai đoạn và loại hình báo chí khác.

Call to action: Các nhà báo, biên tập viên và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng ký báo chí, đồng thời đóng góp ý kiến để hoàn thiện hơn các công trình tiếp theo.