Định Tuyến Trong Mạng Cảm Biến Không Dây: Nghiên Cứu và Ứng Dụng

• Tác giả: Nguyễn Thị Hiền Lương
• Người hướng dẫn: TS. Ngô Quỳnh Thu
• Trường học: Trường Đại Học Bách Khoa Hà Nội
• Chuyên ngành: Công Nghệ Thông Tin
• Đề tài: Định Tuyến Trong Mạng Cảm Biến Không Dây
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Kỹ Thuật
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: MẠNG CẢM BIẾN KHÔNG DÂY
• 1.1. Khái niệm mạng cảm biến không dây
• 1.2. Cấu trúc mạng cảm biến
• 1.2.1. Cấu trúc phẳng
• 1.2.2. Cấu trúc tầng
• 1.3. Đặc trưng của mạng cảm biến không dây
• 1.4. Ứng dụng của mạng cảm biến không dây
• 1.4.1. Ứng dụng trong quân đội
• 1.4.2. Ứng dụng với môi trường
• 1.4.3. Ứng dụng trong chăm sóc sức khỏe
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỊNH TUYẾN TRONG MẠNG CẢM BIẾN KHÔNG DÂY
• 2.1. Vấn đề định tuyến
• 2.2. Phân loại các giao thức định tuyến
• 2.3. Định tuyến phân nhóm
• 2.3.1. Định tuyến phân nhóm liên tục
• 2.3.2. Định tuyến phân nhóm theo sự kiện
• 2.3.2.1. Giao thức ARPEES
• 2.3.2.2. Giao thức OEDSR
• 2.3.2.3. Giao thức HPEQ
• 2.3.2.4. Đánh giá chung các giao thức định tuyến phân nhóm theo sự kiện
• 2.4. Định tuyến đa tuyến đường trong mạng cảm biến không dây
• 2.5. Phát biểu bài toán
• 3. CHƯƠNG 3: GIAO THỨC ĐỊNH TUYẾN MARPEES VÀ EMRP
• 3.1. Mô hình mạng và mô hình sóng vô tuyến
• 3.1.1. Mô hình mạng
• 3.1.2. Mô hình sóng vô tuyến
• 3.2. Giao thức MARPEES
• 3.2.1. Pha thành lập nhóm và chọn nhóm trưởng
• 3.2.2. Pha tìm tuyến đường và truyền tải dữ liệu
• 3.3. Giao thức EMRP
• 3.3.1. Pha khởi tạo
• 3.3.2. Pha thành lập nhóm và lựa chọn nhóm trưởng
• 3.3.3. Pha lựa chọn nút trung gian và truyền dữ liệu
• 4. CHƯƠNG 4: ĐÁNH GIÁ HIỆU NĂNG
• 4.1. Giới thiệu chung về OMNeT++
• 4.1.1. Tổng quan về OMNeT++
• 4.1.2. Các thành phần chính của OMNeT++
• 4.1.3. Mô hình trong OMNeT++
• 4.2. Sử dụng OMNeT++
• 4.2.1. Xây dựng và chạy thử các mô hình mô phỏng
• 4.2.2. Chạy các ứng dụng trong OMNeT++
• 4.2.3. Thông số đầu vào và đầu ra
• 4.3. Đánh giá hiệu năng
• 4.3.1. Hiệu quả năng lượng
• 4.3.2. Cân bằng tải
• 4.3.3. Thời gian sống
• 4.3.4. Tỉ lệ lỗi
• 4.3.5. Khả năng thích nghi
• 4.4. Đánh giá kết quả và hướng phát triển
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Mạng Cảm Biến Không Dây WSN Định Nghĩa Cấu Trúc

Mạng cảm biến không dây (WSN) bao gồm nhiều nút cảm biến nhỏ, giá rẻ và tiêu thụ ít năng lượng. Các nút này giao tiếp không dây để thu thập, đo đạc và tính toán dữ liệu, đưa ra quyết định về môi trường. Ứng dụng WSN đa dạng, từ giám sát an ninh đến kiểm tra môi trường, tạo không gian thông minh, nông nghiệp chính xác, và y tế. Ưu điểm chính là khả năng triển khai linh hoạt, kể cả trong môi trường nguy hiểm. Sự phát triển của công nghệ vi cảm biến, bộ xử lý nhúng, và giao tiếp không dây đã mở ra nhiều khả năng mới. Các sensor node có thể hoạt động dày đặc, xử lý tốc độ cao, giúp khám phá các hiện tượng khó thấy. Mạng cảm biến không dây đang trở nên phổ biến và gần gũi hơn với cuộc sống. Dẫn chứng: "Các nút cảm biến không dây có thể được triển khai cho các mục đích chuyên dụng như giám sát và an ninh; kiểm tra môi trường; tạo ra không gian thông minh; khảo sát, chính xác hóa trong nông nghiệp; y tế".

1.1. Cấu tạo và thành phần chính của nút cảm biến Sensor Node

Một nút cảm biến cơ bản bao gồm bốn thành phần chính: đơn vị cảm biến, đơn vị xử lý, đơn vị truyền dẫn và bộ nguồn. Đơn vị cảm biến gồm sensor và bộ chuyển đổi tương tự/số (ADC). Bộ xử lý (kết hợp với bộ nhớ) phân tích thông tin và quản lý các thủ tục cộng tác. Bộ thu phát đảm bảo giao tiếp không dây. Bộ nguồn, thường là pin, cung cấp năng lượng và có thể được hỗ trợ bởi các thiết bị sinh năng lượng như pin mặt trời. Node localization cũng là một yếu tố quan trọng, thường yêu cầu hệ thống tìm vị trí chính xác. Giới hạn về năng lượng là một thách thức then chốt. Các nút phải tiêu thụ công suất thấp và hoạt động có giới hạn.

1.2. Mô hình triển khai mạng cảm biến không dây Network Deployment

Hai cấu trúc thường gặp là cấu trúc phẳng và cấu trúc tầng. Trong cấu trúc phẳng, các nút ngang hàng và giao tiếp với trạm gốc qua phương pháp đa chặng. Ưu điểm là tổ chức đơn giản, nhưng dễ gây lặp và không phù hợp với mạng lớn. Trong cấu trúc tầng, các nút được nhóm lại và gửi dữ liệu đến nút chủ (cluster head). Cấu trúc này hiệu quả hơn vì giảm chi phí, tăng thời gian sống và cải thiện độ tin cậy. Các chức năng mạng được phân chia giữa các phần cứng chuyên dụng, tăng thời gian sống của mạng. Nghiên cứu về các tiện ích tìm địa chỉ trong mạng cấu trúc tầng đang được tập trung.

II. Thách Thức Định Tuyến Trong Mạng Cảm Biến Không Dây WSN Routing

Định tuyến trong mạng cảm biến không dây (routing protocol) đối mặt với nhiều thách thức do đặc điểm riêng của mạng này. Các nút sensor node có tài nguyên hạn chế, đặc biệt là năng lượng. Mục tiêu chính là tối ưu hóa energy efficiency và kéo dài lifetime maximization của mạng. Các giao thức định tuyến cần thích nghi với các điều kiện mạng thay đổi, chẳng hạn như sự di chuyển của nút hoặc sự thay đổi trong chất lượng liên kết. Data aggregation là một kỹ thuật quan trọng để giảm lượng dữ liệu truyền tải, từ đó tiết kiệm năng lượng. Bài toán topology control, sensor placement, coverage problem, connectivity problemcũng là những vấn đề cần được giải quyết khi triển khai và quản lý mạng cảm biến không dây. Dẫn chứng: "Các giao thức định tuyến trong mạng cảm biến không dây đang được nghiên cứu để tìm ra các giải pháp tối ưu để định tuyến cho đường truyền."

2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu suất định tuyến Performance Evaluation

Hiệu suất của các giao thức định tuyến trong WSN phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Energy consumption là một trong những yếu tố quan trọng nhất. Các giao thức cần giảm thiểu năng lượng tiêu thụ cho việc truyền và nhận dữ liệu. Các routing metrics như hop count, delay, packet loss, throughput cũng cần được xem xét. Robustness và scalability là các yếu tố quan trọng khác, đặc biệt trong các mạng lớn và phức tạp. Các giao thức cần đảm bảo khả năng hoạt động ổn định và mở rộng dễ dàng khi số lượng nút tăng lên.

2.2. Các loại giao thức định tuyến trong WSN Routing Algorithm

Có nhiều loại giao thức định tuyến khác nhau trong mạng cảm biến không dây. Các giao thức có thể được phân loại dựa trên kiến trúc mạng (flat routing, hierarchical routing, location-aware routing), yêu cầu chất lượng dịch vụ (QoS routing), hoặc khả năng thích nghi với di động (mobility-aware routing). Các giao thức phổ biến bao gồm LEACH, TEEN, Direct Diffusion, và các giao thức geographic routing. Việc lựa chọn giao thức phù hợp phụ thuộc vào các yêu cầu cụ thể của ứng dụng.

2.3. Các giao thức định tuyến phân nhóm ARPEES OEDSR và HPEQ

Các giao thức định tuyến phân nhóm, như ARPEES, OEDSR, và HPEQ, là một cách tiếp cận phổ biến trong WSN. Trong các giao thức điều khiển thời gian, dữ liệu cảm biến được gửi định kỳ đến trạm gốc. Giao thức điều khiển theo sự kiện, dữ liệu cảm biến được gửi đến trạm gốc chỉ khi một sự kiện được phát hiện. Các giao thức này có hiệu quả hơn trong việc tiết kiệm năng lượng, giảm dư thừa dữ liệu và tăng vòng đời mạng.

III. Phương Pháp Định Tuyến MARPEES và EMRP Trong Mạng Cảm Biến

Luận văn này tập trung vào phương thức truyền dữ liệu đa tuyến đường cho các giao thức định tuyến phân nhóm theo sự kiện với mục tiêu tăng cường khả năng chịu lỗi cho tuyến đường, phân bố đều mức năng lượng tiêu thụ và giảm thiểu số bản tin điều khiển sử dụng. Phương thức tìm hiểu có tên gọi là Multipath Adaptive Routing Protocol with Energy Efficiency and Event Clustering for wireless Sensor Networks (MARPEES) và Energy-Awared Meshed Routing Protocol (EMRP). Các giao thức định tuyến phân nhóm sự kiện có hiệu quả hơn trong việc tiết kiệm năng lượng, giảm dư thừa dữ liệu và tăng vòng đời mạng điển hình như OEDSR, ARPEES và HPEQ. Tuy nhiên các giải thuật này đều chỉ sử dụng một đường truyền duy nhất từ nhóm trưởng về đích. Điều này làm cho độ tin cậy của đường truyền này không cao, đặc biệt trong bối cảnh nhóm trưởng không còn đủ năng lượng để truyền. Chính vì vậy, MARPEES và EMRP ra đời để giải quyết vấn đề này.

3.1. Giao thức MARPEES Truyền đa tuyến đường thích ứng hiệu quả năng lượng

Giao thức MARPEES (Multipath Adaptive Routing Protocol with Energy Efficiency) là một giao thức định tuyến đa tuyến đường thích ứng, được thiết kế để tăng cường khả năng chịu lỗi và phân bố đều năng lượng tiêu thụ trong mạng cảm biến không dây. MARPEES hoạt động qua hai pha chính: pha thành lập nhóm và chọn nhóm trưởng, và pha tìm tuyến đường và truyền tải dữ liệu. Trong pha thành lập nhóm, các nút cảm biến tự tổ chức thành các nhóm dựa trên khoảng cách và năng lượng còn lại. Nhóm trưởng được chọn dựa trên năng lượng cao nhất và khả năng kết nối tốt nhất. Trong pha tìm tuyến đường, nhóm trưởng tìm kiếm nhiều đường dẫn đến trạm gốc, đảm bảo tính dự phòng và khả năng chịu lỗi.

3.2. Giao thức EMRP Định tuyến dạng lưới nhận thức năng lượng

Giao thức EMRP (Energy-Awared Meshed Routing Protocol) là một giao thức định tuyến nhận thức năng lượng, sử dụng cấu trúc mạng dạng lưới để tăng cường độ tin cậy và giảm thiểu năng lượng tiêu thụ. EMRP hoạt động qua ba pha: khởi tạo, thành lập nhóm và lựa chọn nhóm trưởng, và lựa chọn nút trung gian và truyền dữ liệu. Trong pha khởi tạo, các nút thu thập thông tin về lân cận. Trong pha thành lập nhóm, các nút tổ chức thành nhóm và chọn nhóm trưởng. Trong pha lựa chọn nút trung gian, các nút chọn các nút lân cận làm nút trung gian để truyền dữ liệu đến trạm gốc, tạo thành một mạng lưới các đường dẫn dự phòng.

IV. Đánh Giá Hiệu Năng Giao Thức Định Tuyến MARPEES và EMRP

Để đánh giá hiệu năng của các giao thức định tuyến MARPEES và EMRP, các mô phỏng được thực hiện trong môi trường OMNeT++. Các thông số như hiệu quả năng lượng, cân bằng tải, thời gian sống và tỉ lệ lỗi được đo đạc và phân tích. Kết quả cho thấy rằng MARPEES và EMRP có khả năng cải thiện đáng kể hiệu quả năng lượng và kéo dài thời gian sống của mạng so với các giao thức định tuyến đơn tuyến đường truyền thống. Tuy nhiên, cần có những nghiên cứu thêm để tối ưu hóa các tham số và thích nghi với các môi trường khác nhau.

4.1. Môi trường mô phỏng OMNeT và các thông số đánh giá

OMNeT++ là một công cụ mô phỏng mạng thử nghiệm trên C++ phổ biến, được sử dụng để đánh giá hiệu năng của các giao thức định tuyến. Các thông số mô phỏng bao gồm kích thước mạng, số lượng nút, năng lượng ban đầu của nút, phạm vi truyền dẫn và mô hình kênh truyền. Các thông số đánh giá bao gồm hiệu quả năng lượng (tổng năng lượng tiêu thụ), cân bằng tải (phân bố năng lượng giữa các nút), thời gian sống (thời gian cho đến khi nút đầu tiên chết) và tỉ lệ lỗi (tỉ lệ gói tin bị mất).

4.2. Kết quả mô phỏng và phân tích hiệu quả năng lượng

Kết quả mô phỏng cho thấy rằng MARPEES và EMRP có hiệu quả năng lượng tốt hơn so với các giao thức định tuyến đơn tuyến đường. Điều này là do các giao thức đa tuyến đường có thể phân phối tải trên nhiều đường dẫn, giảm áp lực lên các nút riêng lẻ. Ngoài ra, EMRP có khả năng cân bằng tải tốt hơn nhờ cấu trúc mạng lưới, đảm bảo rằng không có nút nào bị quá tải và tiêu thụ năng lượng quá nhanh. Kết quả là, thời gian sống của mạng được kéo dài đáng kể.

V. Ứng Dụng Thực Tế Và Hướng Phát Triển Của Nghiên Cứu Định Tuyến WSN

Nghiên cứu về định tuyến trong mạng cảm biến không dây có tiềm năng ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. Trong quân sự, có thể sử dụng để giám sát biên giới, theo dõi mục tiêu và thu thập thông tin tình báo. Trong y tế, có thể sử dụng để theo dõi sức khỏe bệnh nhân, quản lý thuốc và hỗ trợ chăm sóc từ xa. Trong công nghiệp, có thể sử dụng để giám sát môi trường làm việc, kiểm soát chất lượng sản phẩm và tự động hóa quy trình sản xuất. Hướng phát triển trong tương lai bao gồm việc nghiên cứu các giao thức định tuyến an toàn hơn (security in WSN), có khả năng thích nghi với các điều kiện mạng thay đổi và hỗ trợ các ứng dụng IoT phức tạp hơn (internet of things).

5.1. Ứng dụng trong giám sát môi trường và nông nghiệp thông minh

Mạng cảm biến không dây có thể được sử dụng để giám sát các thông số môi trường như nhiệt độ, độ ẩm, áp suất và chất lượng không khí. Trong nông nghiệp thông minh, có thể sử dụng để theo dõi điều kiện đất, quản lý tưới tiêu và phát hiện sâu bệnh. Dữ liệu thu thập được có thể được sử dụng để đưa ra các quyết định thông minh và tối ưu hóa hiệu suất sản xuất.

5.2. Tích hợp với IoT và các hệ thống thông minh khác

Mạng cảm biến không dây có thể được tích hợp với các hệ thống IoT và các hệ thống thông minh khác để tạo ra các giải pháp toàn diện hơn. Ví dụ, có thể tích hợp với hệ thống nhà thông minh để tự động điều chỉnh ánh sáng, nhiệt độ và an ninh. Trong các thành phố thông minh, có thể sử dụng để quản lý giao thông, thu gom rác thải và cung cấp dịch vụ công cộng hiệu quả hơn.

VI. Kết Luận Định Tuyến WSN Triển Vọng Tương Lai Vượt Trội

Nghiên cứu về định tuyến trong mạng cảm biến không dây đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các ứng dụng IoT và các hệ thống thông minh khác. Các giao thức định tuyến hiệu quả, an toàn và có khả năng thích nghi sẽ giúp khai thác tối đa tiềm năng của WSN. Các hướng nghiên cứu trong tương lai bao gồm việc phát triển các giao thức định tuyến dựa trên học máy, hỗ trợ QoS, và đảm bảo an ninh trong các môi trường khắc nghiệt. Sự phát triển của công nghệ này sẽ tiếp tục mang lại những lợi ích to lớn cho xã hội và nền kinh tế.

6.1. Tóm tắt các kết quả nghiên cứu chính và đóng góp

Luận văn đã trình bày một tổng quan về các giao thức định tuyến trong mạng cảm biến không dây, tập trung vào các giao thức MARPEES và EMRP. Các kết quả mô phỏng cho thấy rằng các giao thức này có khả năng cải thiện hiệu quả năng lượng và kéo dài thời gian sống của mạng. Luận văn cũng đã đề xuất một số hướng nghiên cứu trong tương lai để phát triển các giao thức định tuyến tốt hơn.

6.2. Hướng phát triển và ứng dụng tiềm năng trong tương lai

Hướng phát triển trong tương lai bao gồm việc nghiên cứu các giao thức định tuyến an toàn hơn, có khả năng thích nghi với các điều kiện mạng thay đổi và hỗ trợ các ứng dụng IoT phức tạp hơn. Các ứng dụng tiềm năng bao gồm giám sát môi trường, nông nghiệp thông minh, y tế từ xa và các hệ thống thông minh khác.

Tổng quan nghiên cứu

Mạng cảm biến không dây (Wireless Sensor Network - WSN) đã trở thành một lĩnh vực nghiên cứu trọng điểm trong công nghệ thông tin nhờ khả năng thu thập dữ liệu chính xác, triển khai quy mô lớn và ứng dụng đa dạng trong quân sự, môi trường, y tế và nhiều lĩnh vực khác. Theo ước tính, mạng cảm biến không dây có thể bao gồm hàng trăm đến hàng nghìn nút cảm biến nhỏ gọn, tiêu thụ năng lượng thấp và giao tiếp không dây. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất của WSN là giới hạn năng lượng và độ tin cậy trong truyền tải dữ liệu, đặc biệt trong các ứng dụng đòi hỏi thời gian sống mạng dài và khả năng chịu lỗi cao.

Vấn đề định tuyến trong mạng cảm biến không dây là trọng tâm của nghiên cứu nhằm tối ưu hóa việc truyền dữ liệu, tiết kiệm năng lượng và tăng độ tin cậy. Các giao thức định tuyến phân nhóm theo sự kiện như ARPEES, OEDSR và HPEQ đã được phát triển nhằm giảm thiểu dữ liệu dư thừa và kéo dài tuổi thọ mạng. Tuy nhiên, các giao thức này chỉ sử dụng một tuyến đường duy nhất từ nhóm trưởng đến trạm gốc, dẫn đến nguy cơ mất dữ liệu khi nút trung gian hết năng lượng hoặc gặp lỗi.

Mục tiêu của luận văn là nghiên cứu và đánh giá hai giao thức định tuyến đa tuyến đường trong mạng cảm biến không dây là MARPEES và EMRP, nhằm tăng cường khả năng chịu lỗi, cân bằng năng lượng và giảm thiểu bản tin điều khiển. Nghiên cứu được thực hiện trên mô hình mạng cảm biến đồng nhất với các nút có vị trí cố định và mức năng lượng đồng đều, trong phạm vi thời gian và địa điểm mô phỏng tại một số môi trường giả lập. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển các giải pháp định tuyến hiệu quả, góp phần nâng cao hiệu suất và độ bền của mạng cảm biến không dây trong thực tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Mạng cảm biến không dây (WSN): Mạng gồm nhiều nút cảm biến nhỏ, có khả năng thu thập, xử lý và truyền dữ liệu không dây. Các nút có giới hạn năng lượng nghiêm ngặt, yêu cầu các giao thức định tuyến phải tiết kiệm năng lượng và có khả năng tự tổ chức, chịu lỗi.

• Định tuyến phân nhóm theo sự kiện: Phân chia mạng thành các nhóm, mỗi nhóm có một nhóm trưởng chịu trách nhiệm thu thập và truyền dữ liệu. Giao thức định tuyến theo sự kiện chỉ truyền dữ liệu khi phát hiện sự kiện, giúp tiết kiệm năng lượng so với định tuyến liên tục.

• Định tuyến đa tuyến đường: Sử dụng nhiều tuyến đường truyền dữ liệu song song hoặc dự phòng nhằm tăng độ tin cậy và cân bằng tải năng lượng. Hai phương pháp chính là tuyến đường phụ trợ (backup path) và đa đường đồng thời (simultaneous multipath).

• Mô hình năng lượng sóng vô tuyến: Tính toán năng lượng tiêu thụ cho việc truyền và nhận dữ liệu dựa trên khoảng cách và kích thước gói tin, bao gồm các tham số như năng lượng điện tử, năng lượng khuếch đại và mô hình không gian tự do hoặc đa đường.

Các khái niệm chính bao gồm: nhóm trưởng (Cluster Head - CH), nút chuyển tiếp (Relay Node - RN), nút dự trữ (Backup Node - BN), hàm đánh giá năng lượng còn lại và khoảng cách, lịch truyền dữ liệu TDMA, và các bản tin điều khiển REQ_CLUSTER, REQ_RELAY, ACK_RELAY.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô phỏng trên công cụ OMNeT++ với các bước chính:

• Nguồn dữ liệu: Mô hình mạng cảm biến đồng nhất với số lượng nút cố định, vị trí và năng lượng ban đầu đồng đều. Các sự kiện xảy ra ngẫu nhiên trong mạng.

• Phương pháp phân tích: Mô phỏng hoạt động của hai giao thức MARPEES và EMRP, đánh giá các chỉ số hiệu năng như năng lượng tiêu thụ, thời gian sống mạng, tỉ lệ lỗi truyền gói tin, cân bằng tải và số lượng bản tin điều khiển.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Mạng mô phỏng với kích thước từ khoảng 50 đến 300 nút, lựa chọn ngẫu nhiên vị trí nút trong phạm vi mạng. Các tham số mô phỏng được thiết lập dựa trên các nghiên cứu trước và thông số thực tế của thiết bị cảm biến.

• Timeline nghiên cứu: Quá trình mô phỏng được thực hiện theo các vòng (round) và khung truyền (frame), mỗi sự kiện gồm nhiều round và mỗi round gồm nhiều frame truyền dữ liệu.

Phương pháp này cho phép đánh giá chi tiết hiệu quả của các giao thức trong điều kiện mạng thực tế, từ đó rút ra các kết luận và đề xuất cải tiến.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Độ tin cậy và khả năng chịu lỗi: Giao thức MARPEES và EMRP đều sử dụng cơ chế đa tuyến đường với nút chuyển tiếp và nút dự trữ, giúp tăng khả năng chịu lỗi khi nút chuyển tiếp chính hết năng lượng hoặc gặp sự cố. Theo mô phỏng, tỉ lệ lỗi truyền gói tin giảm khoảng 15-20% so với các giao thức đơn tuyến như ARPEES.

2. Hiệu quả năng lượng và cân bằng tải: Cơ chế chuyển đổi linh hoạt giữa nút chuyển tiếp và nút dự trữ dựa trên mức năng lượng còn lại giúp phân bố đều năng lượng tiêu thụ trên các nút. Kết quả mô phỏng cho thấy thời gian sống mạng tăng khoảng 25% so với giao thức ARPEES, đồng thời mức năng lượng tiêu thụ giữa các nút có sự chênh lệch nhỏ hơn 10%.

3. Giảm số lượng bản tin điều khiển: EMRP cải tiến bằng cách lưu trữ các tuyến đường tối ưu và chỉ quảng bá bản tin REQ_RELAY khi cần thiết, giảm số bản tin điều khiển sử dụng khoảng 30% so với MARPEES. Điều này giúp tiết kiệm băng thông và năng lượng truyền dẫn.

4. Thời gian sống và số nút chết: Mạng sử dụng EMRP có thời gian xuất hiện nút chết đầu tiên muộn hơn khoảng 20% so với MARPEES và các giao thức đơn tuyến, đồng thời số lượng nút chết sau một khoảng thời gian mô phỏng giảm đáng kể.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy việc áp dụng định tuyến đa tuyến đường với cơ chế nhận biết năng lượng thông minh là giải pháp hiệu quả để nâng cao độ tin cậy và kéo dài tuổi thọ mạng cảm biến không dây. Việc chuyển đổi linh hoạt giữa nút chuyển tiếp và dự trữ giúp tránh tình trạng quá tải năng lượng ở một số nút, đồng thời giảm thiểu rủi ro mất dữ liệu do lỗi nút.

So với các nghiên cứu trước đây chỉ sử dụng một tuyến đường duy nhất, MARPEES và EMRP đã khắc phục được nhược điểm về độ tin cậy và cân bằng năng lượng. Đặc biệt, EMRP với cơ chế lưu trữ tuyến đường và giảm bản tin điều khiển đã tối ưu hơn về mặt năng lượng và băng thông, phù hợp với các mạng có kích thước lớn và mật độ nút cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh tỉ lệ lỗi, năng lượng tiêu thụ, thời gian sống mạng và số lượng bản tin điều khiển giữa các giao thức, cũng như bảng thống kê chi tiết các thông số mô phỏng theo kích thước mạng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Triển khai cơ chế đa tuyến đường với nhận biết năng lượng: Các nhà phát triển mạng cảm biến nên áp dụng giao thức định tuyến đa tuyến đường như MARPEES hoặc EMRP để tăng độ tin cậy và kéo dài thời gian sống mạng, đặc biệt trong các ứng dụng quan trọng như giám sát môi trường và y tế.

2. Tối ưu hóa bản tin điều khiển: Nên ưu tiên sử dụng các giao thức có khả năng lưu trữ và tái sử dụng tuyến đường như EMRP để giảm thiểu bản tin điều khiển, tiết kiệm băng thông và năng lượng, giúp mạng hoạt động hiệu quả hơn trong dài hạn.

3. Cân bằng năng lượng giữa các nút: Khuyến nghị thiết kế các thuật toán chuyển đổi linh hoạt giữa nút chuyển tiếp và dự trữ dựa trên mức năng lượng còn lại nhằm phân bố tải đều, tránh tình trạng nút nhanh hết năng lượng gây mất kết nối.

4. Mở rộng nghiên cứu và thử nghiệm thực tế: Đề xuất thực hiện các thử nghiệm thực tế tại các địa phương với các mô hình mạng đa dạng về kích thước và mật độ để đánh giá hiệu quả của các giao thức trong điều kiện thực tế, từ đó điều chỉnh tham số phù hợp.

5. Phát triển giao thức định tuyến thích ứng: Nghiên cứu thêm các giao thức định tuyến có khả năng thích ứng với sự thay đổi topo mạng và các sự kiện động, nhằm nâng cao khả năng ứng dụng trong các môi trường phức tạp.

Các giải pháp trên nên được thực hiện trong vòng 1-2 năm, phối hợp giữa các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp công nghệ để ứng dụng hiệu quả vào thực tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Công nghệ Thông tin, Mạng máy tính: Luận văn cung cấp kiến thức chuyên sâu về mạng cảm biến không dây, các giao thức định tuyến đa tuyến đường, giúp nâng cao hiểu biết và phát triển các đề tài nghiên cứu mới.

2. Kỹ sư phát triển hệ thống IoT và mạng cảm biến: Các kỹ sư có thể áp dụng các giải pháp định tuyến MARPEES và EMRP để thiết kế hệ thống mạng cảm biến tiết kiệm năng lượng, tăng độ tin cậy trong các ứng dụng thực tế như giám sát môi trường, y tế từ xa.

3. Quản lý dự án công nghệ và doanh nghiệp công nghệ: Hiểu rõ các ưu nhược điểm của các giao thức định tuyến giúp đưa ra quyết định lựa chọn công nghệ phù hợp, tối ưu chi phí và hiệu quả vận hành hệ thống mạng cảm biến.

4. Cơ quan quản lý và tổ chức nghiên cứu ứng dụng: Tham khảo luận văn để xây dựng các tiêu chuẩn kỹ thuật, chính sách hỗ trợ phát triển công nghệ mạng cảm biến không dây trong các lĩnh vực quốc phòng, môi trường và y tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần sử dụng định tuyến đa tuyến đường trong mạng cảm biến không dây?
   Định tuyến đa tuyến đường giúp tăng độ tin cậy và khả năng chịu lỗi khi một tuyến đường chính gặp sự cố hoặc nút trung gian hết năng lượng. Điều này giảm thiểu mất dữ liệu và kéo dài thời gian sống mạng, đặc biệt quan trọng trong các ứng dụng giám sát liên tục.

2. MARPEES và EMRP khác nhau như thế nào về cơ chế hoạt động?
   MARPEES sử dụng quảng bá bản tin REQ_RELAY để tìm nút chuyển tiếp và dự trữ mỗi khi cần, trong khi EMRP lưu trữ các tuyến đường tối ưu và chỉ quảng bá khi cần thiết, giúp giảm số lượng bản tin điều khiển và tiết kiệm năng lượng.

3. Làm thế nào để các giao thức này cân bằng năng lượng giữa các nút?
   Cả hai giao thức đều theo dõi mức năng lượng còn lại của nút chuyển tiếp và dự trữ, thực hiện chuyển đổi linh hoạt giữa hai nút này khi mức năng lượng giảm xuống dưới ngưỡng, giúp phân bố tải năng lượng đều hơn trên toàn mạng.

4. Phương pháp mô phỏng sử dụng có đáng tin cậy không?
   Mô phỏng được thực hiện trên công cụ OMNeT++ với các tham số và mô hình năng lượng thực tế, cỡ mẫu lớn và các kịch bản đa dạng, đảm bảo kết quả phản ánh chính xác hiệu năng của các giao thức trong điều kiện mạng cảm biến thực tế.

5. Các giao thức này có thể áp dụng cho mạng cảm biến di động không?
   Luận văn tập trung vào mạng cảm biến với nút cố định. Tuy nhiên, các nguyên tắc định tuyến đa tuyến và nhận biết năng lượng có thể được điều chỉnh để áp dụng cho mạng cảm biến di động, cần nghiên cứu thêm để xử lý sự thay đổi topo mạng động.

Kết luận

• Luận văn đã nghiên cứu và đánh giá hai giao thức định tuyến đa tuyến đường MARPEES và EMRP trong mạng cảm biến không dây, tập trung vào tăng độ tin cậy, hiệu quả năng lượng và giảm bản tin điều khiển.
• Kết quả mô phỏng cho thấy EMRP vượt trội hơn MARPEES về tiết kiệm năng lượng và giảm bản tin điều khiển, đồng thời cả hai đều cải thiện đáng kể thời gian sống mạng và tỉ lệ lỗi so với các giao thức đơn tuyến.
• Cơ chế chuyển đổi linh hoạt giữa nút chuyển tiếp và dự trữ giúp cân bằng tải năng lượng, kéo dài tuổi thọ mạng và tăng khả năng chịu lỗi.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp ứng dụng thực tế và mở rộng nghiên cứu cho các mạng cảm biến phức tạp hơn, bao gồm mạng di động và mạng có mật độ nút cao.
• Các bước tiếp theo bao gồm thử nghiệm thực tế, tối ưu tham số giao thức và phát triển các thuật toán định tuyến thích ứng nhằm nâng cao hiệu quả và khả năng ứng dụng rộng rãi.

Để tiếp tục phát triển lĩnh vực này, các nhà nghiên cứu và kỹ sư được khuyến khích áp dụng và cải tiến các giao thức định tuyến đa tuyến đường, đồng thời phối hợp thử nghiệm thực tế nhằm đưa công nghệ mạng cảm biến không dây ngày càng gần gũi và hiệu quả hơn với cuộc sống.