Đánh giá năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu của phụ nữ và nam giới: Nghiên cứu trường hợp tại huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình, Việt Nam

• Người hướng dẫn: Prof. Tetsuji Ito
• Trường học: Vietnam Japan University
• Chuyên ngành: Climate Change and Development
• Đề tài: Assessment Of The Adpative Capacity Of Women And Men To Climate Change: A Case Study In Quang Ninh District, Quang Binh Province, Vietnam
• Loại tài liệu: Thesis
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hanoi

• PLEDGE
• ACKNOWLEDGMENT
• FOREWORD
• TABLE OF CONTENTS
• 1. CHAPTER 1: INTRODUCTION
• 1.1. The necessity of the research
• 1.2. Analytical framework
• 1.3. Research objectives and tasks
• 1.4. Research object and scope of the research
• 1.5. Research questions and hypotheses
• 1.6. Limitations of this research
• 2. LITERATURE REVIEW AND THEORETICAL BASIS
• 2.1. Overview of gender issues and climate change
• 2.2. The adaptive capacity of women and men to climate change
• 2.2.1. Gender - climate change framework
• 2.2.2. Sustainable livelihood framework
• 2.2.3. Social network theory
• 2.3. Relevant documents and policies
• 3. METHODOLOGY
• 3.1. Document analysis method
• 3.2. Questionnaire survey method
• 3.3. In-depth interview
• 3.4. Data statistical and analysis
• 4. RESULTS AND DISCUSSION
• 4.1. The status of the adaptive capacity to climate change of women and men and gender differences
• 4.2. Awareness of women and men about climate change
• 4.3. Access to services and resources when climate change, natural disasters and extreme weather events occur
• 4.4. The support that local men and women received to adapt to climate change
• 4.5. Factors affecting the adaptive capacity to climate change of women and men
• 4.6. Factors affecting the adaptive capacity of local people to climate change
• 4.7. Factors affecting gender differences in the adaptive capacity of women and men to climate change
• 4.8. Recommendations to enhance the adaptive capacity of women and men to climate change
• 4.8.1. Recommendation for local authorities
• 4.8.2. Recommendation to socio-political organizations and others
• Appendices
• Appendix 1. Questionnaire for local people
• Appendix 2. In-depth interview for local women
• Appendix 3. In-depth interview for local men
• Appendix 4. In-depth interview for local authorities

I. Tổng quan Nghiên cứu Năng lực Thích ứng BĐKH tại Quảng Bình

Biến đổi khí hậu (BĐKH) đang tác động mạnh mẽ đến sự phát triển kinh tế - xã hội, tài nguyên, môi trường ở Việt Nam. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như mưa lớn, lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn ngày càng gia tăng. Quảng Bình là một trong 20 tỉnh thành chịu nhiều rủi ro thiên tai nhất cả nước. Nghiên cứu này đánh giá năng lực thích ứng của người dân, đặc biệt là nam và nữ, trước tác động của BĐKH tại Quảng Ninh, Quảng Bình. Mục tiêu là xây dựng khung đánh giá và đo lường khả năng thích ứng, từ đó đề xuất giải pháp tăng cường năng lực này, hướng tới phát triển bền vững. Phương pháp tiếp cận dựa trên quan điểm phát triển bền vững, trong đó thích ứng với BĐKH là một mục tiêu quan trọng, gắn liền với phúc lợi và sự phát triển của cộng đồng. SDGs (United Nations, 2015), bao gồm SDG5 về bình đẳng giới và SDG13 về ứng phó với BĐKH và giảm thiểu rủi ro thiên tai, có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến bình đẳng giới. Nghiên cứu cũng tập trung vào khía cạnh giới, vì BĐKH tác động khác nhau đến nam và nữ, ảnh hưởng đến khả năng thích ứng của mỗi giới.

1.1. Tác động của biến đổi khí hậu lên Quảng Bình Thực trạng

Quảng Bình phải đối mặt với nhiều thách thức từ BĐKH, bao gồm bão lũ, lốc xoáy, xói lở bờ sông, bờ biển và xâm nhập mặn. Theo kịch bản BĐKH năm 2021, đến giữa thế kỷ 21, nhiệt độ trung bình năm ở Quảng Bình có thể tăng từ 1.0 đến 1.5 độ C. Đến cuối thế kỷ, con số này có thể lên đến 2.0 độ C. Nếu mực nước biển dâng cao 100cm, khoảng 2.54% diện tích của tỉnh có nguy cơ bị ngập lụt. Các tác động này đe dọa trực tiếp đến sinh kế, an ninh lương thực và đời sống của người dân địa phương. Theo ISPONRE (2016), Quảng Bình là một trong những tỉnh thành chịu nhiều ảnh hưởng từ các hiện tượng thời tiết cực đoan.

1.2. Năng lực thích ứng Khái niệm và vai trò trong bối cảnh BĐKH

Năng lực thích ứng là khả năng của một hệ thống thay đổi các đặc điểm hoặc hành vi để tăng cường phạm vi ứng phó trước các điều kiện khí hậu hiện tại hoặc tương lai (Nick Brooks & W. Neil Adger, 2005). Tăng cường năng lực thích ứng thông qua hỗ trợ các hành vi thích ứng là rất quan trọng để giảm thiểu tổn thương do tác động của BĐKH (Barry Smit & Johanna Wandel, 2006). Các nghiên cứu về năng lực thích ứng nhằm xác định các kế hoạch và chiến lược thích ứng hiện có để cải thiện khả năng thích ứng với rủi ro khí hậu (Vietnam Institute of Meteorology, hydrology and environment, 2010). Trên thế giới và tại Việt Nam đã có nhiều nghiên cứu về năng lực thích ứng, tập trung vào các lĩnh vực và quy mô khác nhau.

II. Thách thức Bất bình đẳng giới trong thích ứng BĐKH ở QB

Bất bình đẳng giới là một trong những thách thức lớn trong quá trình thích ứng với biến đổi khí hậu. Phụ nữ và nam giới trải nghiệm tác động của BĐKH theo những cách khác nhau. Do vai trò giới, quyền tiếp cận nguồn lực và cơ hội khác nhau, khả năng thích ứng của mỗi giới cũng khác nhau. Nghiên cứu này tập trung vào phân tích những khác biệt này tại Quảng Bình, nhằm tìm ra các giải pháp phù hợp để đảm bảo mọi người, không phân biệt giới tính, đều có thể ứng phó hiệu quả với BĐKH. Theo International Union of Conservation of Nature (2015), phụ nữ và nam giới trải qua BĐKH theo những cách khác nhau. SDG5 về bình đẳng giới và SDG13 về ứng phó với BĐKH và giảm thiểu rủi ro thiên tai, có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến bình đẳng giới.

2.1. Vai trò của phụ nữ và nam giới trong quản lý tài nguyên và sinh kế

Phụ nữ đóng vai trò quan trọng trong quản lý tài nguyên thiên nhiên và các hoạt động sản xuất và tái sản xuất trong gia đình và xã hội. Họ có những kiến thức và kinh nghiệm quý báu trong việc ứng phó với các điều kiện môi trường thay đổi. Những kiến thức và năng lực này cần được sử dụng trong các nỗ lực giảm thiểu, giảm rủi ro thiên tai và thích ứng. Nâng cao quyền năng cho phụ nữ là rất quan trọng cho sự tiến bộ kinh tế và tính bền vững về môi trường. Các quốc gia có nhiều phụ nữ trong quốc hội/nghị viện có xu hướng dành nhiều đất đai hơn cho các khu vực được bảo vệ và phê chuẩn các thỏa thuận môi trường quốc tế (UNDP, 2011). Sự tham gia nhiều hơn của phụ nữ là rất quan trọng đối với nỗ lực khí hậu; ví dụ, có bằng chứng cho thấy phụ nữ đóng vai trò quan trọng trong việc đối phó với thảm họa bằng cách huy động hiệu quả cộng đồng trong các giai đoạn khác nhau của chu kỳ quản lý rủi ro; do đó, sự tham gia tăng lên sẽ đóng góp đáng kể vào việc quản lý và giảm thiểu rủi ro thiên tai.

2.2. Bất bình đẳng giới Rào cản trong tiếp cận nguồn lực và ra quyết định

Mặc dù ngày càng có nhiều sự công nhận về tầm quan trọng của việc kết hợp các quan điểm giới vào chính sách BĐKH, nhưng vẫn còn những rào cản đáng kể dựa trên giới trong các trụ cột chính của các quy trình chính sách BĐKH quốc tế và quốc gia. Sự tham gia có ý nghĩa của phụ nữ sẽ cải thiện hiệu quả và tính bền vững của các sáng kiến và chương trình BĐKH, cũng như giúp giải quyết những mất cân bằng hiện có trong khi cố gắng đáp ứng các thỏa thuận quốc tế liên quan kêu gọi bình đẳng giới và trao quyền (Carvajal-Escobar, 2008). Những rào cản này bao gồm hạn chế tiếp cận thông tin, nguồn lực tài chính, công nghệ và cơ hội đào tạo. Ngoài ra, tiếng nói của phụ nữ thường bị bỏ qua trong quá trình ra quyết định liên quan đến BĐKH. Điều này dẫn đến các giải pháp không phù hợp hoặc không hiệu quả, làm trầm trọng thêm tình trạng dễ bị tổn thương của phụ nữ trước tác động của BĐKH.

III. Giải pháp Hướng dẫn tăng cường Năng lực Thích ứng tại QB

Nghiên cứu đề xuất các giải pháp để tăng cường năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu cho cả nam và nữ tại Quảng Bình. Các giải pháp này tập trung vào nâng cao nhận thức, cải thiện khả năng tiếp cận nguồn lực, tăng cường sự tham gia của cộng đồng và xây dựng chính sách phù hợp. Đặc biệt, cần có các biện pháp cụ thể để giải quyết các vấn đề bất bình đẳng giới, đảm bảo phụ nữ có thể tham gia đầy đủ và bình đẳng vào quá trình thích ứng. Cần tập trung vào các kinh nghiệm và vai trò của chính quyền các cấp và các tổ chức cộng đồng. Phát triển bền vững...

3.1. Nâng cao nhận thức về BĐKH và kỹ năng ứng phó cho cộng đồng

Tổ chức các chương trình giáo dục và đào tạo về BĐKH, tập trung vào các tác động cụ thể tại địa phương và các biện pháp ứng phó hiệu quả. Cung cấp thông tin dễ hiểu và phù hợp với từng nhóm đối tượng, đặc biệt là phụ nữ và các nhóm dân tộc thiểu số. Sử dụng các kênh truyền thông đa dạng để tiếp cận cộng đồng, bao gồm truyền hình, phát thanh, báo chí và mạng xã hội. Đảm bảo các chương trình đào tạo cung cấp các kỹ năng thực tế, giúp người dân có thể tự bảo vệ mình và gia đình trước các rủi ro thiên tai.

3.2. Cải thiện khả năng tiếp cận nguồn lực tài chính và công nghệ

Xây dựng các chương trình tín dụng ưu đãi cho các hộ gia đình và doanh nghiệp nhỏ để đầu tư vào các biện pháp thích ứng BĐKH. Hỗ trợ người dân tiếp cận các công nghệ tiên tiến trong sản xuất nông nghiệp và ngư nghiệp, giúp tăng năng suất và giảm thiểu tác động của BĐKH. Tạo điều kiện cho phụ nữ tiếp cận các nguồn lực tài chính và công nghệ, giúp họ tham gia vào các hoạt động kinh tế bền vững và tăng cường khả năng thích ứng. Xây dựng các quỹ hỗ trợ khẩn cấp để giúp người dân khắc phục hậu quả của thiên tai.

3.3. Tăng cường sự tham gia của cộng đồng và vai trò của phụ nữ

Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng vào quá trình lập kế hoạch và thực hiện các dự án thích ứng BĐKH. Đảm bảo tiếng nói của phụ nữ được lắng nghe và tôn trọng trong quá trình ra quyết định. Trao quyền cho phụ nữ để họ trở thành những người lãnh đạo trong các hoạt động thích ứng BĐKH tại cộng đồng. Xây dựng các mô hình cộng đồng tự quản lý rủi ro thiên tai, trong đó phụ nữ đóng vai trò chủ chốt.

IV. Nghiên cứu điển hình Đánh giá năng lực thích ứng tại Quảng Ninh

Nghiên cứu được thực hiện tại huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình, sử dụng phương pháp hỗn hợp, bao gồm khảo sát, phỏng vấn sâu và phân tích tài liệu. Kết quả cho thấy năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu của người dân địa phương còn hạn chế, đặc biệt là phụ nữ. Tuy nhiên, cũng có những điểm sáng, chẳng hạn như sự tham gia tích cực của cộng đồng vào các hoạt động phòng chống thiên tai và các sáng kiến thích ứng sáng tạo. Nghiên cứu cũng xác định các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thích ứng, bao gồm trình độ học vấn, thu nhập, quyền tiếp cận thông tin và sự hỗ trợ từ bên ngoài. Nghiên cứu tập trung vào xã hội dưới góc độ giới để tìm ra sự khác biệt về giới trong khả năng thích ứng với BĐKH. Nghiên cứu được thực hiện trong năm tháng với sự nỗ lực của tác giả và sự giúp đỡ của người hướng dẫn cũng như các cá nhân và tổ chức khác.

4.1. Thực trạng nhận thức về BĐKH và nguồn thông tin tiếp cận

Nhận thức của người dân về BĐKH và các tác động của nó còn hạn chế. Nguồn thông tin chủ yếu đến từ truyền hình và các chương trình tuyên truyền của chính quyền địa phương. Khả năng tiếp cận thông tin của phụ nữ thường thấp hơn so với nam giới. Cần có các biện pháp để nâng cao nhận thức và cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác cho cộng đồng.

4.2. Khả năng tiếp cận các dịch vụ và nguồn lực ứng phó thiên tai

Khả năng tiếp cận các dịch vụ và nguồn lực ứng phó thiên tai còn nhiều hạn chế. Nguồn cung cấp nước sạch, lương thực, thuốc men và nơi ở tạm thời sau thiên tai thường không đáp ứng được nhu cầu. Hệ thống cảnh báo sớm thiên tai chưa hiệu quả và chưa đến được tất cả người dân. Cần có các biện pháp để cải thiện khả năng tiếp cận các dịch vụ và nguồn lực ứng phó thiên tai, đặc biệt là cho phụ nữ và các nhóm dễ bị tổn thương.

4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực thích ứng của cộng đồng

Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực thích ứng của cộng đồng bao gồm trình độ học vấn, thu nhập, quyền tiếp cận thông tin, sự hỗ trợ từ bên ngoài, vốn xã hội và các nguồn lực tự nhiên. Trình độ học vấn và thu nhập cao giúp người dân có khả năng tiếp cận các thông tin và công nghệ mới, đồng thời có khả năng đầu tư vào các biện pháp thích ứng. Vốn xã hội và các nguồn lực tự nhiên giúp cộng đồng tự tổ chức và hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình ứng phó với thiên tai.

V. Đề xuất Giải pháp chính sách và hành động thích ứng BĐKH tại QB

Dựa trên kết quả nghiên cứu, tác giả đề xuất một số giải pháp chính sách và hành động để tăng cường năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu cho nam và nữ tại Quảng Bình. Các giải pháp này tập trung vào các lĩnh vực như nông nghiệp, ngư nghiệp, quản lý tài nguyên nước, phòng chống thiên tai và phát triển kinh tế - xã hội. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, các tổ chức xã hội và cộng đồng địa phương để thực hiện các giải pháp này một cách hiệu quả. Đảm bảo các chương trình đào tạo cung cấp các kỹ năng thực tế, giúp người dân có thể tự bảo vệ mình và gia đình trước các rủi ro thiên tai.

5.1. Chính sách hỗ trợ sinh kế bền vững cho người dân

Phát triển các mô hình sinh kế đa dạng và bền vững, giúp người dân giảm sự phụ thuộc vào nông nghiệp và ngư nghiệp truyền thống. Hỗ trợ người dân tiếp cận các thị trường mới và các nguồn thu nhập thay thế. Khuyến khích phát triển du lịch sinh thái và các ngành công nghiệp thân thiện với môi trường. Tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia vào các hoạt động kinh tế bền vững và tăng cường khả năng thích ứng.

5.2. Quản lý tài nguyên nước hiệu quả và bền vững

Xây dựng và nâng cấp hệ thống thủy lợi để đảm bảo nguồn nước cho sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt. Áp dụng các công nghệ tiết kiệm nước trong sản xuất và sinh hoạt. Bảo vệ và phục hồi các hệ sinh thái nước, như rừng ngập mặn và đất ngập nước. Tăng cường kiểm soát và xử lý ô nhiễm nguồn nước.

5.3. Nâng cao năng lực phòng chống và giảm nhẹ thiên tai

Nâng cấp hệ thống cảnh báo sớm thiên tai và đảm bảo thông tin đến được tất cả người dân. Xây dựng các công trình phòng chống thiên tai, như đê điều, kè chắn sóng và hồ chứa nước. Tăng cường khả năng ứng phó khẩn cấp và cứu hộ cứu nạn. Nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng chống thiên tai cho cộng đồng.

VI. Kết luận Tương lai của thích ứng BĐKH tại Quảng Bình

Năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững của Quảng Bình. Nghiên cứu này cung cấp những bằng chứng và khuyến nghị quan trọng để xây dựng các chính sách và hành động hiệu quả. Với sự nỗ lực của tất cả các bên liên quan, Quảng Bình có thể trở thành một hình mẫu về thích ứng BĐKH thành công. Cần tập trung vào các kinh nghiệm và vai trò của chính quyền các cấp và các tổ chức cộng đồng. Phát triển bền vững...

6.1. Hướng nghiên cứu tiếp theo và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu này có thể được mở rộng để đánh giá năng lực thích ứng tại các địa phương khác ở Quảng Bình và các tỉnh thành khác trên cả nước. Cần có thêm các nghiên cứu về tác động của BĐKH đến các lĩnh vực khác, như sức khỏe, giáo dục và giao thông vận tải. Các kết quả nghiên cứu cần được ứng dụng vào thực tiễn để xây dựng các chính sách và chương trình phù hợp.

6.2. Sự cần thiết của hợp tác quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm

Hợp tác quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ Quảng Bình và các tỉnh thành khác trên cả nước trong quá trình thích ứng BĐKH. Cần có sự chia sẻ kinh nghiệm và chuyển giao công nghệ giữa các quốc gia để nâng cao năng lực thích ứng. Các tổ chức quốc tế cần tiếp tục hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho Việt Nam trong quá trình ứng phó với BĐKH.

Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu với sự gia tăng nhiệt độ trung bình khoảng 0,91°C từ năm 1958 đến 2018, cùng với sự gia tăng tần suất và cường độ các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ lụt, hạn hán và xâm nhập mặn. Quảng Bình, trong đó có huyện Quảng Ninh, được xác định là một trong 20 tỉnh có nguy cơ cao nhất với khoảng 2,54% diện tích có nguy cơ ngập lụt nếu mực nước biển dâng lên 1 mét. Trước bối cảnh đó, nghiên cứu đánh giá năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu của phụ nữ và nam giới tại huyện Quảng Ninh nhằm làm rõ sự khác biệt giới trong khả năng thích ứng, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực thích ứng phù hợp với đặc thù địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng năng lực thích ứng của người dân, phân tích sự khác biệt giới trong năng lực này, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các khuyến nghị nhằm tăng cường khả năng thích ứng của cộng đồng. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 11/2022 đến tháng 6/2023 tại hai xã Duy Ninh và Tân Ninh, hai địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu và thiên tai. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ hoạch định chính sách phát triển bền vững, giảm thiểu rủi ro thiên tai và thúc đẩy bình đẳng giới trong ứng phó với biến đổi khí hậu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba khung lý thuyết chính: Khung phân tích giới và biến đổi khí hậu, Khung sinh kế bền vững và Lý thuyết mạng lưới xã hội. Khung giới - biến đổi khí hậu giúp phân tích mối quan hệ tương tác giữa các tín hiệu khí hậu, bối cảnh dễ tổn thương, khu vực thích ứng và kết quả phúc lợi, đồng thời làm rõ sự khác biệt giới trong nhận thức và hành động thích ứng. Khung sinh kế bền vững tập trung vào năm loại vốn: vốn con người, vốn xã hội, vốn vật chất, vốn tự nhiên và vốn tài chính, là các nguồn lực quan trọng ảnh hưởng đến khả năng thích ứng của cá nhân và cộng đồng. Lý thuyết mạng lưới xã hội phân tích vai trò của các mối quan hệ xã hội, mạng lưới hỗ trợ và sự tương tác giữa các cá nhân, nhóm trong việc nâng cao năng lực thích ứng.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực thích ứng (khả năng điều chỉnh hành vi và sử dụng nguồn lực để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu), vai trò giới (phân công công việc và trách nhiệm xã hội của nam và nữ), và các loại vốn sinh kế (như vốn con người, vốn xã hội). Nghiên cứu cũng dựa trên các văn bản pháp luật quốc tế và trong nước như Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC), Khung Sendai về giảm rủi ro thiên tai, các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs), Luật Bình đẳng giới và các chính sách ứng phó biến đổi khí hậu của Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua khảo sát bảng hỏi với cỡ mẫu 100 người (50 nam, 50 nữ) được chọn ngẫu nhiên tại hai xã Duy Ninh và Tân Ninh. Bảng hỏi tập trung vào các chỉ số về nhận thức, kỹ năng, nguồn lực và hành vi thích ứng với biến đổi khí hậu. Dữ liệu định tính được thu thập qua 14 cuộc phỏng vấn sâu với 7 nam, 7 nữ và 6 cán bộ địa phương nhằm làm rõ các khía cạnh phức tạp và đa dạng của năng lực thích ứng và sự khác biệt giới.

Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 20, áp dụng phân tích thống kê mô tả và kiểm định T độc lập để so sánh sự khác biệt giữa nam và nữ. Dữ liệu phỏng vấn được phân tích nội dung để bổ sung và làm rõ các kết quả khảo sát. Thời gian nghiên cứu kéo dài 8 tháng, từ tháng 11/2022 đến tháng 6/2023, đảm bảo thu thập và xử lý dữ liệu đầy đủ, chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhận thức về biến đổi khí hậu: 100% người dân được khảo sát đã nghe và biết về biến đổi khí hậu, trong đó 98% tiếp cận thông tin qua radio và truyền hình, 77% qua kênh thông tin địa phương, 62% qua Internet. Phụ nữ có xu hướng tiếp cận thông tin qua Internet, hội thảo và chia sẻ từ người quen nhiều hơn nam giới, trong khi nam giới tiếp cận qua tạp chí nhiều hơn. Khoảng 96% người dân đã tham gia các khóa đào tạo về kỹ năng ứng phó với biến đổi khí hậu, tuy nhiên chỉ 44% và 35% tham gia đào tạo về điều chỉnh canh tác và chăn nuôi.

2. Hành vi thích ứng trước và sau thiên tai: Trước thiên tai, 100% người dân gia cố nhà cửa, 94% chuẩn bị thực phẩm và nước uống, 92% di dời đến nơi an toàn. Sau thiên tai, các hành động thay đổi nguồn nước sinh hoạt và chuyển đổi địa điểm canh tác còn hạn chế (dưới 15%). Người dân xã Duy Ninh có mức độ chuẩn bị và thực hiện các biện pháp thích ứng cao hơn so với xã Tân Ninh, phản ánh sự khác biệt về mức độ ảnh hưởng và nhận thức.

3. Khả năng phục hồi: Thời gian trung bình để phục hồi sau thiệt hại do thiên tai là khoảng 2 tháng, với một số nhóm mất từ 3 đến 10 tháng. Không có sự khác biệt đáng kể về thời gian phục hồi giữa nam và nữ. Thu nhập trung bình của nam giới là 5,3 triệu đồng/tháng, cao hơn gần 1 triệu đồng so với nữ giới (3,4 triệu đồng/tháng), cho thấy sự chênh lệch về kinh tế có thể ảnh hưởng đến năng lực thích ứng.

4. Yếu tố ảnh hưởng đến năng lực thích ứng: Các yếu tố chính bao gồm vốn con người (kiến thức, kỹ năng, sức khỏe), vốn xã hội (mạng lưới quan hệ, sự hỗ trợ cộng đồng), vốn tài chính (thu nhập, tiết kiệm, tín dụng), và vai trò giới trong việc ra quyết định và tiếp cận nguồn lực. Phụ nữ thường chịu thiệt thòi do hạn chế trong quyền tiếp cận tài sản, thông tin và quyền tham gia quyết định, làm giảm khả năng thích ứng so với nam giới.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức và hành vi thích ứng của người dân Quảng Ninh đã được nâng cao nhờ các chương trình đào tạo và truyền thông, tuy nhiên vẫn còn tồn tại sự khác biệt giới rõ rệt về tiếp cận thông tin và nguồn lực. Sự chênh lệch thu nhập và vai trò xã hội khiến phụ nữ gặp nhiều khó khăn hơn trong việc chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu. So sánh với các nghiên cứu tương tự tại các tỉnh ven biển khác của Việt Nam, kết quả này phù hợp với xu hướng chung về bất bình đẳng giới trong thích ứng biến đổi khí hậu.

Việc người dân chủ yếu tập trung vào các biện pháp thích ứng trước thiên tai như gia cố nhà cửa và chuẩn bị vật chất cho thấy khả năng ứng phó ngắn hạn được ưu tiên hơn các giải pháp dài hạn như chuyển đổi sinh kế hay thay đổi mô hình canh tác. Điều này có thể do hạn chế về kiến thức, nguồn lực và sự hỗ trợ kỹ thuật. Các biểu đồ so sánh mức độ tiếp cận thông tin, thu nhập và các biện pháp thích ứng giữa nam và nữ sẽ minh họa rõ nét sự khác biệt giới trong năng lực thích ứng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và truyền thông giới: Phát triển các chương trình đào tạo phù hợp với đặc điểm giới, thời gian và địa điểm thuận tiện cho phụ nữ, đồng thời đa dạng hóa kênh truyền thông để nâng cao nhận thức và kỹ năng thích ứng cho cả nam và nữ trong vòng 12 tháng tới, do các cơ quan chức năng và tổ chức xã hội thực hiện.

2. Hỗ trợ tài chính và tiếp cận nguồn lực: Thiết lập các quỹ hỗ trợ tài chính, tín dụng ưu đãi dành riêng cho phụ nữ và nhóm dễ bị tổn thương nhằm tăng khả năng đầu tư vào các biện pháp thích ứng, mục tiêu tăng tỷ lệ tiếp cận vốn lên 30% trong 2 năm, do chính quyền địa phương phối hợp với các tổ chức tài chính thực hiện.

3. Thúc đẩy bình đẳng giới trong ra quyết định: Tăng cường vai trò của phụ nữ trong các tổ chức cộng đồng, hội đồng địa phương và các hoạt động hoạch định chính sách liên quan đến biến đổi khí hậu, nhằm nâng cao quyền tham gia và kiểm soát nguồn lực trong vòng 18 tháng, do các tổ chức chính trị - xã hội và ban lãnh đạo địa phương đảm nhiệm.

4. Phát triển sinh kế bền vững và đa dạng hóa: Hỗ trợ đào tạo kỹ thuật, chuyển giao công nghệ và phát triển các mô hình sinh kế thích ứng với biến đổi khí hậu, đặc biệt dành cho phụ nữ nông thôn, nhằm tăng thu nhập và giảm rủi ro trong vòng 3 năm, do các tổ chức phi chính phủ và cơ quan chuyên môn phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý địa phương: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu và phân tích chi tiết giúp các cán bộ hoạch định chính sách xây dựng các chương trình thích ứng biến đổi khí hậu phù hợp với đặc thù giới và địa phương.

2. Nhà nghiên cứu và học giả: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu về biến đổi khí hậu, bình đẳng giới và phát triển bền vững, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam và các vùng ven biển.

3. Tổ chức phi chính phủ và phát triển: Các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực môi trường, xã hội và phát triển cộng đồng có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế các dự án hỗ trợ nâng cao năng lực thích ứng cho phụ nữ và nam giới.

4. Cộng đồng địa phương: Người dân, đặc biệt là các nhóm dễ bị tổn thương, có thể hiểu rõ hơn về tác động của biến đổi khí hậu và các biện pháp thích ứng hiệu quả, từ đó chủ động tham gia vào các hoạt động ứng phó.

Câu hỏi thường gặp

1. Năng lực thích ứng là gì và tại sao lại quan trọng?
   Năng lực thích ứng là khả năng điều chỉnh hành vi và sử dụng nguồn lực để giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu. Nó giúp cộng đồng giảm thiểu rủi ro, tăng cường khả năng phục hồi và phát triển bền vững.

2. Tại sao cần phân tích sự khác biệt giới trong năng lực thích ứng?
   Vì nam và nữ có vai trò xã hội, quyền tiếp cận tài nguyên và khả năng ra quyết định khác nhau, dẫn đến mức độ dễ tổn thương và khả năng thích ứng cũng khác biệt. Hiểu rõ sự khác biệt này giúp thiết kế chính sách và chương trình phù hợp, hiệu quả hơn.

3. Phương pháp thu thập dữ liệu trong nghiên cứu này là gì?
   Nghiên cứu sử dụng khảo sát bảng hỏi với 100 người dân (50 nam, 50 nữ) và phỏng vấn sâu 14 người gồm cả người dân và cán bộ địa phương, kết hợp phân tích định lượng và định tính để đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

4. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến năng lực thích ứng của người dân?
   Bao gồm vốn con người (kiến thức, kỹ năng), vốn xã hội (mạng lưới hỗ trợ), vốn tài chính (thu nhập, tín dụng), và vai trò giới trong việc tiếp cận và ra quyết định về nguồn lực.

5. Làm thế nào để nâng cao năng lực thích ứng cho phụ nữ tại Quảng Ninh?
   Cần tăng cường đào tạo phù hợp giới, hỗ trợ tài chính ưu đãi, thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong các tổ chức và quyết định cộng đồng, đồng thời phát triển các mô hình sinh kế bền vững, đa dạng hóa nguồn thu nhập.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định được thực trạng năng lực thích ứng với biến đổi khí hậu của người dân Quảng Ninh, với sự khác biệt rõ rệt giữa nam và nữ về tiếp cận thông tin, nguồn lực và thu nhập.
• Phụ nữ gặp nhiều hạn chế hơn trong việc tiếp cận các nguồn lực và tham gia ra quyết định, ảnh hưởng đến khả năng thích ứng.
• Các biện pháp thích ứng hiện nay chủ yếu tập trung vào ứng phó ngắn hạn trước thiên tai, chưa phát triển đầy đủ các giải pháp dài hạn và bền vững.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực thích ứng, đặc biệt chú trọng đến bình đẳng giới và phát triển sinh kế bền vững.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chương trình đào tạo, hỗ trợ tài chính và thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong các hoạt động thích ứng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các khía cạnh kỹ thuật và môi trường.

Hành động ngay hôm nay để tăng cường năng lực thích ứng của cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ, sẽ góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững và an toàn trước biến đổi khí hậu tại Quảng Ninh và các vùng ven biển khác.