Nâng Cao Giới Hạn Phát Hiện Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa Sử Dụng Vật Liệu Nano

• Tác giả: Phạm Tiến Mạnh
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Đăng Phú
• Trường học: Trường Đại Học Công Nghệ - Đại Học Quốc Gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Công Nghệ Kỹ Thuật Điện Tử, Truyền Thông
• Đề tài: Nâng Cao Giới Hạn Phát Hiện Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa Sử Dụng Vật Liệu Nano
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• TÓM TẮT
• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CẢM BIẾN SINH HỌC
• 1.1. Tổng quan về cảm biến sinh học
• 1.2. Cảm biến sinh học điện hóa
• 1.3. Các kỹ thuật đo điện hóa
• 1.4. Chức năng hóa bề mặt điện cực
• 1.4.1. Self–Assembled Monolayer (SAM)
• 1.4.2. Hoạt hóa nhóm cacboxyl (–COOH) của SAM
• 1.5. Cảm biến điện hóa sử dụng điện cực trên nền bảng mạch in
• 1.6. Các nghiên cứu về cảm biến sinh học
• 1.6.1. Các nghiên cứu ở trong nước
• 1.6.2. Các nghiên cứu ở nước ngoài
• 2. CHƯƠNG 2: NGUYÊN LIỆU, CÔNG CỤ VÀ XÂY DỰNG QUY TRÌNH THÍ NGHIỆM
• 2.1. Hóa chất thí nghiệm
• 2.2. Dụng cụ thí nghiệm
• 2.2.1. Điện cực in carbon
• 2.2.2. Điện cực PCB hoàn thiện Niken hóa nhúng vàng (ENIG-PCB)
• 2.2.3. Các dụng cụ khác
• 2.3. Quy trình thí nghiệm với điện cực in carbon
• 2.3.1. Rửa điện cực
• 2.3.2. Chức năng hóa bề mặt điện cực
• 2.4. Quy trình thí nghiệm với điện cực ENIG PCB
• 2.4.1. Rửa điện cực
• 2.4.2. Chức năng hóa bề mặt điện cực ENIG PCB
• 2.5. Thiết lập thí nghiệm đo quang với kính hiển vi
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Kết quả thí nghiệm trên điện cực in carbon
• 3.1.1. Kết quả đo điện hóa
• 3.1.2. Kết quả đo quang
• 3.2. Kết quả thí nghiệm trên điện cực ENIG PCB
• 3.2.1. Kết quả đo điện hóa
• 3.2.2. Kết quả đo quang
• KẾT LUẬN

I. Tổng Quan Về Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa Nano Hiện Nay

Trong bối cảnh công nghệ và y học phát triển mạnh mẽ, cảm biến sinh học đã trở thành công cụ không thể thiếu. Cảm biến sinh học điện hóa nano với khả năng phát hiện chính xác, linh hoạt, mở ra nhiều ứng dụng từ chẩn đoán đến điều trị. Cảm biến sinh học là thiết bị phát hiện và phân tích các kích thích sinh học, chuyển đổi thành tín hiệu đo lường. Về kỹ thuật, cảm biến sinh học tích hợp đầu dò sinh học với hệ thống chuyển đổi tín hiệu. Đầu dò sinh học có tính chọn lọc cao, độ nhạy tốt để thu nhận chất phân tích thích hợp, mô tả chính xác sự kiện nhận biết sinh học. "Đầu dò sinh học phải có tính chọn lọc sinh học và có độ nhạy cao để thu được chất phân tích thích hợp..." [8]. Các đặc điểm của đầu dò sinh học cho phép phát hiện các mầm bệnh hoặc hóa chất cụ thể, ngay cả ở nồng độ thấp, kết hợp tính chọn lọc của phân tử sinh học và khả năng xử lý của điện tử, quang điện tử hiện đại.

1.1. Định Nghĩa Và Cấu Tạo Của Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa

Cảm biến sinh học là thiết bị phát hiện và phân tích các kích thích sinh học, chuyển đổi chúng thành tín hiệu đo lường như điện, quang, hóa. Cấu tạo cơ bản gồm đầu dò sinh học và hệ thống chuyển đổi tín hiệu. Đầu dò sinh học có vai trò nhận diện và liên kết với chất phân tích mục tiêu (ví dụ: protein, DNA). Hệ thống chuyển đổi tín hiệu sẽ biến đổi tương tác sinh học thành tín hiệu điện có thể đo đạc và phân tích. Điều quan trọng là đầu dò phải có tính chọn lọc và độ nhạy cao để phát hiện các chất với nồng độ thấp. Từ đó giúp tăng độ chính xác và tin cậy của cảm biến

1.2. Phân Loại Cảm Biến Sinh Học Dựa Trên Đầu Dò Sinh Học

Các cảm biến sinh học được phân loại dựa trên loại đầu dò sinh học sử dụng. Có các loại như cảm biến enzyme, cảm biến kháng thể, cảm biến oligonucleotide, cảm biến protein thụ thể, và cảm biến vi sinh vật. Mỗi loại có ưu điểm và ứng dụng riêng. Ví dụ, cảm biến enzyme thích hợp cho việc phát hiện các chất được chuyển hóa bởi enzyme. Cảm biến kháng thể được sử dụng rộng rãi trong việc phát hiện các protein cụ thể. Việc lựa chọn loại đầu dò sinh học phù hợp phụ thuộc vào chất phân tích mục tiêu và yêu cầu của ứng dụng.

II. Thách Thức Và Yêu Cầu Nâng Cao Hiệu Quả Cảm Biến Hiện Tại

Việc phát hiện protein rất cần thiết trong chẩn đoán lâm sàng, an toàn thực phẩm, kiểm soát môi trường. Các phương pháp như ELISA, quang phổ khối, điện di đòi hỏi thiết bị đắt tiền, quy trình phức tạp, tốn thời gian. Cần một phương pháp đơn giản, nhanh chóng, hiệu quả về chi phí để phát hiện protein. Cảm biến sinh học điện hóa thu hút sự chú ý nhờ tính đơn giản, độ nhạy cao, tương thích với thiết bị di động. Tuy nhiên, nồng độ các chỉ số cần phát hiện thường rất thấp, dẫn đến việc xác định khó khăn. Do đó, việc xác định chỉ dấu bằng phương pháp điện hóa chủ yếu được thực hiện trên thiết bị chuyên dụng, cố định tại phòng thí nghiệm. Các hệ đo phát hiện chỉ dấu sinh học tại chỗ vẫn là thách thức.

2.1. Giới Hạn Về Độ Nhạy Cảm Biến Trong Phát Hiện Nồng Độ Thấp

Một trong những thách thức lớn nhất là độ nhạy không đủ để phát hiện các chất ở nồng độ thấp. Nồng độ các chất cần phát hiện thường rất thấp, tín hiệu thu được rất nhỏ, gây khó khăn trong việc phân biệt với nhiễu. Để giải quyết vấn đề này, các nhà nghiên cứu tập trung vào việc nâng cao độ nhạy cảm biến, bằng cách sử dụng các vật liệu nano, tối ưu hóa thiết kế điện cực và quy trình đo.

2.2. Tính Ứng Dụng Thực Tế Của Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa

Việc phát triển các thiết bị nhỏ gọn, dễ sử dụng, có thể thực hiện xét nghiệm tại chỗ là một yêu cầu quan trọng. Các thiết bị hiện tại thường lớn, phức tạp, không phù hợp cho sử dụng tại nhà hoặc trong các ứng dụng di động. Để đáp ứng yêu cầu này, cần phải nghiên cứu và phát triển các cảm biến có kích thước nhỏ, tiêu thụ điện năng thấp, dễ dàng tích hợp với các thiết bị điện tử di động.

2.3. Các Nghiên Cứu Về Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa

Hiện nay, các nhà khoa học trên thế giới tập trung sử dụng các vật liệu nano để nâng cao giới hạn phát hiện và độ nhạy của thiết bị. Việc biến tính bề mặt điện cực bằng các vật liệu nano có thể giúp tăng diện tích bề mặt điện cực hoặc tăng độ dẫn của điện cực. Một số vật liệu nano hiện đang được nghiên cứu như nano Au, Ag, ZnO, NiO, Pt, v. Các kết quả nghiên cứu cho thấy, khi sử dụng điện cực cảm biến sinh học được biến tính bề mặt bằng các vật liệu nano có thể tăng giới hạn phát hiện các chỉ dấu sinh học lên cỡ micromol thậm chí cỡ nanomol nồng độ chất.

III. Phương Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Cảm Biến Chức Năng Hóa Bề Mặt

Luận văn tập trung vào việc phát triển quy trình chức năng hóa bề mặt điện cực cảm biến sinh học điện hóa, nhằm nâng cao khả năng phát hiện protein. Điểm đặc biệt của quy trình này là tính linh hoạt, có thể áp dụng vào nhiều loại điện cực sinh học điện hóa khác nhau, mở ra tiềm năng ứng dụng rộng rãi. Nghiên cứu chi tiết các khía cạnh quan trọng trong quá trình chức năng hóa bề mặt cảm biến sinh học điện hóa, tập trung vào sự hình thành lớp vật liệu nano trên bề mặt điện cực, sự hình thành đơn lớp tự lắp ráp (SAM) và sự bắt cặp đặc hiệu giữa kháng nguyên và kháng thể.

3.1. Tạo Lớp Vật Liệu Nano Cho Cảm Biến Trên Bề Mặt Điện Cực

Quá trình tạo lớp vật liệu nano trên bề mặt điện cực là một bước quan trọng để nâng cao hiệu quả cảm biến. Vật liệu nano có diện tích bề mặt lớn, tăng khả năng tiếp xúc với chất phân tích, giúp tăng độ nhạy. Các yếu tố cần xem xét bao gồm loại vật liệu nano (ví dụ: hạt nano vàng, ống nano carbon), phương pháp phủ (ví dụ: lắng đọng điện hóa, tự lắp ráp), và điều kiện phản ứng (ví dụ: nhiệt độ, thời gian).

3.2. Hình Thành Đơn Lớp Tự Lắp Ráp SAM Để Tăng Độ Chọn Lọc

Việc tạo lớp SAM giúp kiểm soát tính chất hóa học và sinh học của bề mặt điện cực. Lớp SAM có thể được thiết kế để liên kết với các phân tử mục tiêu một cách chọn lọc, giảm thiểu nhiễu từ các chất khác. Quá trình hình thành SAM bao gồm việc lựa chọn các phân tử SAM phù hợp (ví dụ: alkanethiols), điều kiện ủ (ví dụ: nồng độ, thời gian, nhiệt độ), và phương pháp kiểm tra chất lượng lớp SAM.

3.3. Bắt Cặp Đặc Hiệu Kháng Nguyên Kháng Thể Để Nâng Cao Độ Nhạy Cảm Biến

Sự bắt cặp đặc hiệu giữa kháng nguyên và kháng thể là cơ sở của nhiều cảm biến sinh học. Để đảm bảo hiệu quả, cần tối ưu hóa các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình bắt cặp, bao gồm nồng độ kháng nguyên và kháng thể, thời gian ủ, nhiệt độ, và pH. Các phương pháp kiểm tra sự bắt cặp bao gồm phương pháp điện hóa, phương pháp quang học, và phương pháp khối phổ.

IV. Nghiên Cứu Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa Nano Trên Điện Cực PCB

Luận văn đề xuất sử dụng điện cực tự phát triển trên bảng mạch in (PCB) để phát hiện protein, giảm chi phí so với điện cực in carbon thương mại. Albumin huyết thanh bò (BSA) được chọn làm protein mục tiêu. Quy trình chức năng hóa bề mặt điện cực điện hóa dựa trên các loại điện cực này để nâng cao giới hạn phát hiện protein. Quy trình liên quan đến việc lắng đọng polyme dẫn điện (PANI), hạt nano vàng (AuNPs), và lớp SAM để tạo ra một bề mặt điện cực nhạy và chọn lọc đối với protein. Nghiên cứu tiến hành các thí nghiệm để tối ưu hóa quy trình phát hiện protein.

4.1. Quy Trình Chức Năng Hóa Bề Mặt Điện Cực In Carbon

Điện cực in carbon (GCE) là lựa chọn phổ biến vì tính đơn giản, chi phí thấp. Quy trình chức năng hóa bao gồm các bước như làm sạch điện cực, tạo lớp phủ vật liệu nano (ví dụ: hạt nano vàng), hình thành lớp SAM, và gắn kháng thể. Mỗi bước cần được thực hiện cẩn thận để đảm bảo chất lượng bề mặt và hiệu quả liên kết.

4.2. Quy Trình Chức Năng Hóa Bề Mặt Điện Cực ENIG PCB

Điện cực ENIG PCB mang lại nhiều ưu điểm so với điện cực in carbon, bao gồm độ dẫn điện tốt hơn và khả năng tích hợp dễ dàng vào các thiết bị điện tử. Quy trình chức năng hóa tương tự như với điện cực in carbon, nhưng cần điều chỉnh các thông số cho phù hợp với vật liệu ENIG PCB.

4.3. Kết Quả Thí Nghiệm Trên Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa Nano

Các kết quả thí nghiệm cho thấy quy trình chức năng hóa giúp tăng độ nhạy và độ chọn lọc của cảm biến. Các phép đo điện hóa và quang học cho thấy khả năng phát hiện protein BSA ở nồng độ thấp. So sánh giữa điện cực in carbon và điện cực ENIG PCB cho thấy điện cực ENIG PCB có tiềm năng lớn hơn nhờ độ dẫn điện tốt và tính ổn định cao.

V. Ứng Dụng Thực Tế Của Cảm Biến Sinh Học Điện Hóa Nano

Luận văn đóng góp vào việc phát triển các phương pháp mới để phát hiện protein nhanh chóng và hiệu quả. Các kết quả của nghiên cứu này có tiềm năng ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, bao gồm y học, công nghệ sinh học và khoa học môi trường. Phát triển quy trình chức năng hóa bề mặt điện cực: quy trình chức năng hóa bề mặt điện cực in carbon và điện cực ENIG PCB để phát hiện protein được trình bày chi tiết. Quy trình này liên quan đến việc lắng đọng polyme dẫn điện (Polyaniline - PANI), hạt nano vàng (AuNPs), và lớp SAM để tạo ra một bề mặt điện cực nhạy và chọn lọc đối với protein.

5.1. Ứng Dụng Cảm Biến Trong Chẩn Đoán Y Học

Cảm biến sinh học điện hóa nano có thể được sử dụng để phát hiện các dấu ấn sinh học của bệnh tật, giúp chẩn đoán bệnh sớm và chính xác hơn. Ví dụ, cảm biến có thể được sử dụng để phát hiện protein ung thư, virus, hoặc vi khuẩn.

5.2. Ứng Dụng Cảm Biến Trong An Toàn Thực Phẩm

Cảm biến có thể được sử dụng để phát hiện các chất độc hại trong thực phẩm, giúp đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng. Ví dụ, cảm biến có thể được sử dụng để phát hiện thuốc trừ sâu, kim loại nặng, hoặc vi khuẩn gây bệnh.

5.3. Ứng Dụng Cảm Biến Trong Kiểm Soát Môi Trường

Cảm biến có thể được sử dụng để giám sát chất lượng nước và không khí, giúp bảo vệ môi trường. Ví dụ, cảm biến có thể được sử dụng để phát hiện các chất ô nhiễm, kim loại nặng, hoặc vi khuẩn gây ô nhiễm.

VI. Tiềm Năng Và Hướng Phát Triển Của Cảm Biến Điện Hóa Nano

Các kết quả nghiên cứu mở ra tiềm năng ứng dụng rộng rãi của cảm biến trong nhiều lĩnh vực. Việc phát triển các thiết bị xét nghiệm nhỏ gọn, tiện lợi, có thể sử dụng tại chỗ sẽ mang lại nhiều lợi ích cho việc chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Nghiên cứu cần tiếp tục tập trung vào việc nâng cao độ nhạy, độ ổn định và tính chọn lọc của cảm biến, cũng như phát triển các phương pháp sản xuất hàng loạt để giảm chi phí. Đồng thời, cần khám phá các vật liệu nano mới và kỹ thuật chức năng hóa tiên tiến để mở rộng khả năng ứng dụng của cảm biến.

6.1. Hướng Nghiên Cứu Vật Liệu Nano Mới Để Phát Triển Cảm Biến

Nghiên cứu về vật liệu nano mới có tiềm năng mang lại những đột phá trong lĩnh vực cảm biến. Các vật liệu nano có tính chất đặc biệt, như diện tích bề mặt lớn, độ dẫn điện cao, và khả năng tương tác sinh học tốt, có thể giúp nâng cao hiệu quả cảm biến.

6.2. Tối Ưu Hóa Quy Trình Sản Xuất Hàng Loạt Để Giảm Chi Phí

Để cảm biến sinh học điện hóa nano có thể được ứng dụng rộng rãi, cần phải giảm chi phí sản xuất. Tối ưu hóa quy trình sản xuất hàng loạt là một trong những giải pháp quan trọng. Nghiên cứu cần tập trung vào việc phát triển các phương pháp sản xuất đơn giản, hiệu quả, và có khả năng mở rộng.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của công nghệ cảm biến sinh học, việc nâng cao giới hạn phát hiện protein mục tiêu đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực như y sinh học, nông nghiệp và môi trường. Protein, đặc biệt là albumin huyết thanh bò (BSA), là chỉ dấu sinh học quan trọng cần được phát hiện với độ nhạy cao và thời gian đáp ứng nhanh. Theo ước tính, các phương pháp truyền thống như ELISA, quang phổ khối thường đòi hỏi thiết bị phức tạp, chi phí cao và thời gian phân tích kéo dài. Do đó, cảm biến sinh học điện hóa sử dụng vật liệu nano được xem là giải pháp tiềm năng nhằm cải thiện độ nhạy và giới hạn phát hiện.

Luận văn tập trung phát triển quy trình chức năng hóa bề mặt điện cực cảm biến sinh học điện hóa, sử dụng axit 11-mercaptoundecanoic (11-MUA) để tạo lớp đơn lớp tự lắp ráp (SAM) và hoạt hóa nhóm carboxyl nhằm liên kết kháng thể đặc hiệu với protein mục tiêu. Nghiên cứu áp dụng trên hai loại điện cực: điện cực in carbon thương mại và điện cực tự phát triển trên bảng mạch in hoàn thiện Nickel hóa nhúng vàng (ENIG PCB). Phạm vi nghiên cứu thực hiện tại Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội trong năm 2024, với mục tiêu nâng cao độ nhạy và độ chọn lọc của cảm biến, đồng thời rút ngắn thời gian phát hiện protein.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc mở rộng khả năng ứng dụng cảm biến sinh học điện hóa trong các thiết bị xét nghiệm nhỏ gọn, chi phí thấp, phù hợp với xét nghiệm tại chỗ và chăm sóc sức khỏe cá nhân. Kết quả nghiên cứu góp phần thúc đẩy phát triển công nghệ cảm biến sinh học điện hóa sử dụng vật liệu nano, nâng cao hiệu quả phát hiện protein trong các mẫu có nồng độ thấp, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của ngành y sinh và công nghệ sinh học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết cảm biến sinh học điện hóa và mô hình đơn lớp tự lắp ráp (Self-Assembled Monolayer - SAM). Cảm biến sinh học điện hóa là thiết bị tích hợp đầu dò sinh học với hệ thống chuyển đổi tín hiệu điện hóa, cho phép phát hiện protein mục tiêu thông qua các phương pháp đo điện thế quét vòng (Cyclic Voltammetry - CV) và phổ trở kháng điện hóa (Electrochemical Impedance Spectroscopy - EIS).

Mô hình SAM được sử dụng để chức năng hóa bề mặt điện cực, trong đó axit 11-MUA tạo thành lớp màng mỏng tự lắp ráp trên bề mặt điện cực, cung cấp nhóm carboxyl (-COOH) hoạt hóa để liên kết kháng thể. Các khái niệm chính bao gồm:

• Điện cực in carbon và điện cực ENIG PCB: vật liệu nền cho cảm biến sinh học điện hóa, với đặc tính dẫn điện và khả năng biến tính bề mặt.
• Chức năng hóa bề mặt điện cực: quá trình phủ lớp polyme dẫn điện (Polyaniline - PANI), lắng đọng hạt nano vàng (AuNPs), tạo lớp SAM và hoạt hóa nhóm carboxyl bằng EDC/NHS để gắn kháng thể.
• Phương pháp đo điện hóa: CV và EIS được sử dụng để đánh giá hiệu suất cảm biến, đo sự thay đổi dòng điện và trở kháng khi protein mục tiêu gắn lên bề mặt điện cực.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu thu thập từ các thí nghiệm thực nghiệm tại phòng thí nghiệm Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội. Cỡ mẫu gồm hai loại điện cực: điện cực in carbon thương mại và điện cực ENIG PCB tự phát triển. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tính đại diện và khả năng ứng dụng thực tế của từng loại điện cực.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• Chức năng hóa bề mặt điện cực: thực hiện các bước điện phân Aniline để tạo lớp PANI, lắng đọng hạt nano vàng, ủ trong dung dịch 11-MUA để tạo SAM, hoạt hóa nhóm carboxyl bằng dung dịch EDC/NHS, gắn kháng thể anti-BSA và blocking bằng skim milk.
• Đo điện hóa: sử dụng thiết bị PalmSens4 và máy đo AD5941 để thực hiện các phép đo CV và EIS, phân tích tín hiệu điện thế và trở kháng.
• Đo quang học: sử dụng kính hiển vi soi ngược OLYMPUS IX70 tích hợp camera tốc độ cao để quan sát sự bám của protein BSA-FITC trên bề mặt điện cực.
• Timeline nghiên cứu: quy trình chức năng hóa và đo đạc được thực hiện trong vòng 3-4 tháng, bao gồm các bước tối ưu hóa điều kiện ủ SAM, hoạt hóa nhóm carboxyl và gắn kháng thể.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tạo lớp polyme dẫn điện PANI trên điện cực carbon: Kết quả điện thế quét vòng (CV) cho thấy sự tăng dần của các đỉnh tín hiệu qua 10 chu kỳ quét, chứng tỏ quá trình polymer hóa aniline thành PANI thành công. Màu sắc điện cực chuyển từ xám sang xanh lam, xác nhận sự hình thành lớp dẫn điện.
2. Lắng đọng hạt nano vàng (AuNPs): Quá trình lắng đọng AuNPs trên bề mặt PANI được thực hiện qua 20 chu kỳ CV trong dung dịch HAuCl4 0.2 mM. Biên độ đỉnh catod tăng dần, cho thấy sự tích tụ nguyên tử vàng và hình thành hạt nano vàng đồng đều. Màu sắc điện cực chuyển sang vàng đặc trưng.
3. Hiệu quả chức năng hóa bề mặt bằng SAM và hoạt hóa nhóm carboxyl: Điện cực được ủ trong dung dịch 11-MUA 5 mM trong 24-48 giờ tạo thành lớp SAM ổn định. Hoạt hóa nhóm -COOH bằng dung dịch EDC/NHS trong 30 phút tại 2-8°C giúp tăng khả năng liên kết kháng thể anti-BSA.
4. Phát hiện protein BSA-FITC: Qua phép đo phổ trở kháng điện hóa (EIS), trở kháng bề mặt điện cực tăng theo nồng độ BSA-FITC từ 0 đến khoảng 10 µM, chứng tỏ khả năng bắt cặp đặc hiệu giữa kháng thể và kháng nguyên. Đo quang học trên kính hiển vi soi ngược cho thấy cường độ huỳnh quang tăng rõ rệt tương ứng với nồng độ protein, xác nhận sự bám dính hiệu quả của protein trên điện cực.

Thảo luận kết quả

Các kết quả thí nghiệm cho thấy quy trình chức năng hóa bề mặt điện cực sử dụng vật liệu nano và SAM đã nâng cao đáng kể độ nhạy và độ chọn lọc của cảm biến sinh học điện hóa. Việc phủ lớp PANI và lắng đọng AuNPs làm tăng diện tích bề mặt điện cực và cải thiện khả năng dẫn điện, từ đó tăng cường tín hiệu điện hóa thu được. So với các nghiên cứu trước đây, giới hạn phát hiện protein đạt được trong nghiên cứu này tương đương hoặc vượt trội, với khả năng phát hiện protein trong khoảng micromol đến nanomol.

Phân tích dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ điện thế quét vòng thể hiện sự tăng trưởng lớp PANI và AuNPs, biểu đồ trở kháng theo nồng độ protein, cùng hình ảnh huỳnh quang dưới kính hiển vi minh họa sự bắt cặp đặc hiệu. So sánh giữa điện cực in carbon và điện cực ENIG PCB cho thấy điện cực ENIG PCB có ưu thế về độ ổn định và khả năng tái tạo, phù hợp cho ứng dụng thực tế.

Kết quả cũng khẳng định tính linh hoạt của quy trình chức năng hóa, có thể áp dụng cho nhiều loại điện cực khác nhau, mở rộng tiềm năng ứng dụng trong các thiết bị xét nghiệm nhỏ gọn, di động. Điều này phù hợp với xu hướng phát triển công nghệ chẩn đoán tại chỗ, giảm thiểu chi phí và thời gian phân tích.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tối ưu hóa quy trình phủ vật liệu nano: Đề xuất tăng cường kiểm soát điều kiện điện phân để tạo lớp PANI và AuNPs đồng đều hơn, nhằm nâng cao độ nhạy cảm biến. Thời gian thực hiện: 3 tháng. Chủ thể thực hiện: nhóm nghiên cứu phát triển cảm biến.
2. Phát triển điện cực ENIG PCB với lớp vàng dày hơn: Tăng độ dày lớp vàng trên điện cực PCB để cải thiện độ ổn định điện hóa và khả năng tái sử dụng. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể thực hiện: nhà máy gia công PCB và nhóm nghiên cứu.
3. Ứng dụng quy trình chức năng hóa trong thiết bị xét nghiệm di động: Thiết kế và tích hợp cảm biến vào hệ thống đo điện hóa nhỏ gọn, phù hợp với xét nghiệm tại chỗ. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể thực hiện: nhóm kỹ thuật điện tử và đối tác công nghiệp.
4. Mở rộng phát hiện các loại protein khác: Áp dụng quy trình chức năng hóa để phát hiện các chỉ dấu sinh học khác như virus, kháng nguyên ung thư nhằm đa dạng hóa ứng dụng. Thời gian thực hiện: 9 tháng. Chủ thể thực hiện: nhóm nghiên cứu sinh học phân tử và y sinh.
5. Đào tạo và chuyển giao công nghệ: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ thuật chức năng hóa bề mặt và đo điện hóa cho các đơn vị nghiên cứu và doanh nghiệp. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: trường đại học và các trung tâm nghiên cứu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành công nghệ kỹ thuật điện tử, truyền thông: Nghiên cứu về cảm biến sinh học điện hóa, vật liệu nano và kỹ thuật chức năng hóa bề mặt điện cực. Use case: phát triển cảm biến mới, tối ưu hóa thiết bị đo.
2. Chuyên gia công nghệ sinh học và y sinh học: Ứng dụng cảm biến sinh học trong chẩn đoán lâm sàng, phát hiện protein và chỉ dấu sinh học. Use case: thiết kế xét nghiệm nhanh, phát triển thiết bị chẩn đoán tại chỗ.
3. Doanh nghiệp sản xuất thiết bị y tế và cảm biến: Tìm hiểu quy trình chế tạo và chức năng hóa điện cực để sản xuất cảm biến sinh học điện hóa chi phí thấp, hiệu quả cao. Use case: thương mại hóa sản phẩm cảm biến.
4. Cơ quan quản lý và phát triển công nghệ: Đánh giá tiềm năng ứng dụng công nghệ cảm biến sinh học điện hóa trong các lĩnh vực y tế, môi trường và nông nghiệp. Use case: hoạch định chính sách, hỗ trợ nghiên cứu và phát triển công nghệ.

Câu hỏi thường gặp

1. Quy trình chức năng hóa bề mặt điện cực có thể áp dụng cho các loại điện cực khác không?
   Quy trình được thiết kế linh hoạt, có thể áp dụng cho nhiều loại điện cực điện hóa khác nhau như điện cực in carbon và điện cực PCB mạ vàng, miễn là bề mặt điện cực có khả năng liên kết với lớp SAM. Ví dụ, điện cực làm từ vàng hoặc bạch kim cũng có thể sử dụng quy trình tương tự.

2. Giới hạn phát hiện protein của cảm biến sinh học điện hóa này là bao nhiêu?
   Nghiên cứu cho thấy cảm biến có thể phát hiện protein BSA trong khoảng nồng độ từ micromol đến nanomol, với độ nhạy cao và tín hiệu điện hóa rõ ràng. Đây là mức giới hạn phù hợp với nhiều ứng dụng y sinh và môi trường.

3. Tại sao sử dụng vật liệu nano như hạt vàng và polyaniline trong chức năng hóa bề mặt?
   Vật liệu nano như AuNPs và PANI giúp tăng diện tích bề mặt điện cực, cải thiện khả năng dẫn điện và tăng cường tín hiệu điện hóa. Điều này làm tăng độ nhạy và độ chọn lọc của cảm biến, giúp phát hiện protein ở nồng độ thấp.

4. Phương pháp đo điện hóa nào được sử dụng để đánh giá cảm biến?
   Phương pháp chính là điện thế quét vòng (CV) và phổ trở kháng điện hóa (EIS). CV giúp quan sát quá trình điện phân và tạo lớp vật liệu nano, trong khi EIS đo sự thay đổi trở kháng bề mặt khi protein gắn lên điện cực, phản ánh khả năng phát hiện của cảm biến.

5. Làm thế nào để đảm bảo tính chọn lọc của cảm biến đối với protein mục tiêu?
   Tính chọn lọc được đảm bảo nhờ việc gắn kháng thể đặc hiệu anti-BSA lên lớp SAM hoạt hóa trên điện cực. Ngoài ra, bước blocking bằng skim milk giúp giảm thiểu liên kết không đặc hiệu, tăng độ chính xác trong phát hiện protein.

Kết luận

• Đã phát triển thành công quy trình chức năng hóa bề mặt điện cực cảm biến sinh học điện hóa sử dụng vật liệu nano và lớp SAM, nâng cao độ nhạy và giới hạn phát hiện protein.
• Áp dụng hiệu quả trên hai loại điện cực: điện cực in carbon thương mại và điện cực ENIG PCB tự phát triển, với khả năng tái tạo và ổn định cao.
• Kết quả đo điện hóa và đo quang học chứng minh khả năng phát hiện protein BSA-FITC với độ chọn lọc và thời gian đáp ứng nhanh.
• Quy trình có tính linh hoạt, mở rộng ứng dụng cho nhiều loại cảm biến sinh học điện hóa khác nhau, phù hợp với thiết bị xét nghiệm nhỏ gọn, chi phí thấp.
• Đề xuất các hướng phát triển tiếp theo bao gồm tối ưu hóa vật liệu nano, phát triển thiết bị di động và mở rộng phát hiện các chỉ dấu sinh học khác.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các nhóm nghiên cứu và doanh nghiệp ứng dụng quy trình chức năng hóa bề mặt này để phát triển các thiết bị cảm biến sinh học điện hóa đa dạng, đáp ứng nhu cầu chẩn đoán và giám sát sức khỏe hiện đại.