Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 bùng phát từ cuối năm 2019, việc chuyển đổi hình thức học tập truyền thống sang học trực tuyến đã trở thành một xu hướng tất yếu trên toàn cầu. Tại Việt Nam, đặc biệt là tại Trường Đại học Bà Rịa – Vũng Tàu (BVU), hình thức học trực tuyến được triển khai rộng rãi từ năm 2020 nhằm đảm bảo việc học không bị gián đoạn trong thời gian giãn cách xã hội. Theo khảo sát với 160 sinh viên chuyên ngành Tiếng Anh tại BVU, nghiên cứu này tập trung điều tra các thách thức mà sinh viên gặp phải trong quá trình học trực tuyến. Mục tiêu chính của nghiên cứu là xác định các khó khăn về thiết bị, thái độ học tập, sự hợp tác, hỗ trợ kỹ thuật và môi trường học tập, đồng thời đánh giá nhận thức của sinh viên và giảng viên về những thách thức này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên chuyên ngành Tiếng Anh tại BVU trong giai đoạn từ năm 2020 đến 2023, thời điểm học trực tuyến được áp dụng rộng rãi. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng đào tạo trực tuyến, hỗ trợ xây dựng các chính sách và giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả học tập của sinh viên trong bối cảnh chuyển đổi số và ứng phó với các tình huống khẩn cấp trong giáo dục.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết tổng hợp từ các nghiên cứu trước đây về học trực tuyến và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả học tập. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:
Lý thuyết tương tác trong học trực tuyến (Moore, 1989): Phân loại tương tác thành ba loại chính gồm tương tác giữa nội dung và người học, tương tác giữa người học với nhau, và tương tác giữa người học với giảng viên. Tương tác được xem là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của quá trình học trực tuyến.
Mô hình thách thức trong học trực tuyến: Bao gồm năm yếu tố chính ảnh hưởng đến trải nghiệm học tập của sinh viên: thiết bị công nghệ, thái độ học tập, sự hợp tác, hỗ trợ kỹ thuật và môi trường học tập. Mô hình này giúp phân tích sâu sắc các khó khăn mà sinh viên chuyên ngành Tiếng Anh tại BVU gặp phải.
Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: học trực tuyến (online learning), thiết bị công nghệ (equipment), thái độ học tập (attitude), sự hợp tác (collaboration), hỗ trợ kỹ thuật (support), và môi trường học tập (environment).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods) kết hợp giữa khảo sát định lượng và phỏng vấn định tính nhằm đảm bảo tính toàn diện và sâu sắc của dữ liệu. Cụ thể:
Nguồn dữ liệu:
- Khảo sát với 160 sinh viên chuyên ngành Tiếng Anh tại BVU, sử dụng bảng câu hỏi đóng nhằm thu thập dữ liệu về các thách thức trong học trực tuyến.
- Phỏng vấn bán cấu trúc với 15 sinh viên và 10 giảng viên chuyên ngành Tiếng Anh để làm rõ hơn các vấn đề được nêu trong khảo sát.
Phương pháp phân tích:
- Dữ liệu định lượng được xử lý bằng thống kê mô tả, tính điểm trung bình và tỷ lệ phần trăm để xác định mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố thách thức.
- Dữ liệu định tính từ phỏng vấn được phân tích nội dung nhằm bổ sung và giải thích các kết quả định lượng.
Timeline nghiên cứu:
- Giai đoạn chuẩn bị và thiết kế công cụ khảo sát: Quý 4 năm 2023
- Thu thập dữ liệu khảo sát và phỏng vấn: Quý 1 năm 2024
- Phân tích dữ liệu và viết báo cáo: Quý 2 năm 2024
Cỡ mẫu 160 sinh viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, đảm bảo đại diện cho sinh viên chuyên ngành Tiếng Anh tại BVU. Phương pháp phân tích hỗn hợp giúp nghiên cứu vừa có tính khái quát vừa có chiều sâu, phù hợp với mục tiêu khám phá các thách thức trong học trực tuyến.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thách thức về hỗ trợ kỹ thuật là lớn nhất: Kết quả khảo sát cho thấy yếu tố hỗ trợ kỹ thuật nhận điểm trung bình cao nhất (khoảng 4.2/5), với 78% sinh viên cho biết gặp khó khăn trong việc nhận được sự hỗ trợ kịp thời khi gặp sự cố kỹ thuật. Điều này bao gồm cả việc thiếu kiến thức sử dụng phần mềm và sự cố kết nối internet.
Thái độ học tập và sự hợp tác đứng ở vị trí thứ hai và ba: 65% sinh viên phản ánh thái độ học tập bị ảnh hưởng tiêu cực do thiếu động lực và kỷ luật khi học trực tuyến. Đồng thời, 60% cho biết khó khăn trong việc hợp tác và tương tác với bạn học và giảng viên, làm giảm hiệu quả học tập nhóm.
Thách thức về thiết bị công nghệ và môi trường học tập: Khoảng 55% sinh viên gặp khó khăn do thiếu thiết bị phù hợp như laptop hoặc smartphone cấu hình cao, trong khi 48% cho biết môi trường học tập tại nhà không thuận lợi do tiếng ồn và không gian hạn chế.
Nhận thức của giảng viên về các thách thức tương đồng với sinh viên: Phỏng vấn 10 giảng viên cho thấy họ cũng nhận thấy sự thiếu hụt về hỗ trợ kỹ thuật và khó khăn trong việc duy trì tương tác với sinh viên là những vấn đề lớn nhất. Giảng viên cũng nhấn mạnh việc cần thiết phải nâng cao kỹ năng công nghệ cho cả giáo viên và sinh viên.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính dẫn đến các thách thức trên là do sự chuyển đổi đột ngột sang hình thức học trực tuyến trong bối cảnh đại dịch, khiến cả sinh viên và giảng viên chưa kịp thích nghi. So với các nghiên cứu trước đây trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với báo cáo của Dung et al. (2021) về khó khăn trong môi trường học tập và hỗ trợ kỹ thuật, cũng như nghiên cứu của Gillett-Swan (2017) về sự thiếu hụt tương tác và hợp tác trong học trực tuyến.
Việc thiếu thiết bị và môi trường học tập không thuận lợi phản ánh sự bất bình đẳng về điều kiện kinh tế và hạ tầng công nghệ, đặc biệt ở các vùng nông thôn và ven biển. Biểu đồ phân bố mức độ khó khăn theo từng yếu tố có thể minh họa rõ ràng sự chênh lệch này, giúp nhà trường và các cơ quan quản lý giáo dục có căn cứ để đầu tư hợp lý.
Ý nghĩa của kết quả là cần có các chính sách hỗ trợ kỹ thuật toàn diện, đồng thời phát triển các chương trình đào tạo kỹ năng số cho sinh viên và giảng viên. Ngoài ra, việc xây dựng môi trường học tập trực tuyến thân thiện, tăng cường tương tác và hợp tác sẽ góp phần nâng cao hiệu quả học tập.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường hỗ trợ kỹ thuật cho sinh viên và giảng viên: Thiết lập trung tâm hỗ trợ kỹ thuật trực tuyến hoạt động 24/7, cung cấp hướng dẫn sử dụng phần mềm và xử lý sự cố nhanh chóng. Mục tiêu giảm tỷ lệ sinh viên gặp khó khăn kỹ thuật xuống dưới 30% trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban công nghệ thông tin và phòng đào tạo BVU.
Đào tạo nâng cao kỹ năng số cho giảng viên và sinh viên: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ năng sử dụng công nghệ dạy và học trực tuyến, kỹ năng quản lý thời gian và tự học. Thời gian triển khai trong quý 3 năm 2024. Chủ thể thực hiện: Khoa Ngoại ngữ phối hợp với Trung tâm đào tạo BVU.
Cải thiện môi trường học tập trực tuyến và tăng cường tương tác: Xây dựng các nhóm học tập trực tuyến, tổ chức các hoạt động thảo luận, làm việc nhóm qua nền tảng Microsoft Teams hoặc Zoom nhằm tăng cường sự hợp tác và gắn kết. Mục tiêu tăng tỷ lệ sinh viên hài lòng về tương tác lên trên 70% trong năm học tới. Chủ thể thực hiện: Giảng viên bộ môn và Ban quản lý lớp học.
Hỗ trợ thiết bị công nghệ cho sinh viên khó khăn: Phối hợp với các nhà tài trợ, doanh nghiệp để cung cấp laptop, smartphone hoặc hỗ trợ mua thiết bị với giá ưu đãi cho sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Thời gian thực hiện trong năm học 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Phòng công tác sinh viên và Ban giám hiệu BVU.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về các thách thức trong học trực tuyến, giúp họ xây dựng chiến lược giảng dạy và quản lý phù hợp, nâng cao chất lượng đào tạo.
Sinh viên chuyên ngành Tiếng Anh và các ngành liên quan: Hiểu rõ các khó khăn phổ biến và cách khắc phục, từ đó chủ động cải thiện kỹ năng học tập trực tuyến và phát triển bản thân.
Nhà hoạch định chính sách giáo dục và các cơ quan quản lý: Thông tin về thực trạng và nhu cầu hỗ trợ kỹ thuật, thiết bị giúp xây dựng chính sách hỗ trợ thiết thực, thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục đại học.
Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực giáo dục và công nghệ giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích chuyên sâu làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về học trực tuyến và phát triển công nghệ giáo dục.
Câu hỏi thường gặp
Học trực tuyến có thực sự hiệu quả đối với sinh viên chuyên ngành Tiếng Anh không?
Nghiên cứu cho thấy học trực tuyến mang lại nhiều lợi ích như linh hoạt về thời gian, đa dạng phương pháp học, nhưng hiệu quả phụ thuộc vào sự chuẩn bị kỹ thuật và thái độ học tập của sinh viên. Ví dụ, sinh viên có thiết bị tốt và thái độ tích cực thường đạt kết quả cao hơn.Những khó khăn phổ biến nhất khi học trực tuyến là gì?
Các khó khăn chính gồm thiếu hỗ trợ kỹ thuật, thiết bị không phù hợp, môi trường học tập không thuận lợi, thiếu tương tác và động lực học tập. Khoảng 78% sinh viên gặp vấn đề về hỗ trợ kỹ thuật và 65% gặp khó khăn về thái độ học tập.Giảng viên có thể làm gì để hỗ trợ sinh viên học trực tuyến hiệu quả hơn?
Giảng viên nên tăng cường tương tác qua các công cụ trực tuyến, tổ chức các hoạt động nhóm, cung cấp hướng dẫn rõ ràng và hỗ trợ kỹ thuật kịp thời. Ví dụ, sử dụng Microsoft Teams để tạo nhóm thảo luận và hỗ trợ sinh viên.Làm thế nào để sinh viên cải thiện thái độ và động lực học tập khi học trực tuyến?
Sinh viên cần xây dựng kế hoạch học tập cụ thể, tham gia tích cực vào các hoạt động tương tác, và tìm kiếm sự hỗ trợ khi gặp khó khăn. Việc tham gia các khóa đào tạo kỹ năng tự học cũng rất hữu ích.Các trường đại học nên làm gì để nâng cao chất lượng học trực tuyến?
Cần đầu tư hạ tầng công nghệ, đào tạo giảng viên và sinh viên về kỹ năng số, xây dựng chính sách hỗ trợ thiết bị cho sinh viên khó khăn, và phát triển các nền tảng học tập thân thiện, dễ sử dụng. Ví dụ, BVU đã triển khai Microsoft Office 365 và tổ chức tập huấn cho giảng viên.
Kết luận
- Nghiên cứu đã xác định năm nhóm thách thức chính trong học trực tuyến của sinh viên chuyên ngành Tiếng Anh tại BVU: hỗ trợ kỹ thuật, thái độ học tập, sự hợp tác, thiết bị công nghệ và môi trường học tập.
- Hỗ trợ kỹ thuật được đánh giá là thách thức lớn nhất với 78% sinh viên gặp khó khăn, trong khi môi trường học tập là yếu tố ít ảnh hưởng nhất.
- Giảng viên và sinh viên đều nhận thức rõ các khó khăn này, tạo cơ sở để xây dựng các giải pháp phù hợp.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo kỹ năng số, cải thiện môi trường học tập và hỗ trợ thiết bị cho sinh viên.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các ngành học khác tại BVU và các trường đại học khác.
Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, giảng viên và sinh viên nên phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp nâng cao chất lượng học trực tuyến, đồng thời tiếp tục nghiên cứu và cập nhật các xu hướng công nghệ mới nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển giáo dục trong kỷ nguyên số.