Ảnh Hưởng Của Vốn Xã Hội Đến Sức Khỏe Và Hành Vi Sức Khỏe Của Thanh Thiếu Niên

• Tác giả: Đỗ Thị Hà Minh
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Hữu Dũng
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Kinh Tế Phát Triển
• Đề tài: Ảnh Hưởng Của Vốn Xã Hội Đến Sức Khỏe Thanh Thiếu Niên
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
• 1.1. VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
• 1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.6. Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN CỨU
• 1.7. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT
• 2.1. CÁC KHÁI NIỆM LIÊN QUAN
• 2.1.1. Thanh thiếu niên
• 2.1.2. Hành vi sức khỏe
• 2.2. MỐI LIÊN HỆ GIỮA VỐN XÃ HỘI VÀ SỨC KHỎE, HÀNH VI SỨC KHỎE
• 2.3. MÔ HÌNH ĐO LƯỜNG VỐN XÃ HỘI THANH THIẾU NIÊN
• 2.4. CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM CÓ LIÊN QUAN
• 2.5. KHUNG PHÂN TÍCH VÀ GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
• 2.5.1. Khung phân tích
• 2.5.2. Giả thuyết nghiên cứu
• 2.6. TÓM TẮT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU
• 3.2. THANG ĐO VỐN XÃ HỘI CỦA THANH THIẾU NIÊN
• 3.3. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CÁC BIẾN
• 3.3.1. Mô hình nghiên cứu
• 3.3.2. Biến và đo lường các biến trong mô hình
• 3.4. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU
• 3.4.1. Quy mô mẫu
• 3.4.2. Phương pháp chọn mẫu
• 3.4.3. Phương pháp thu thập dữ liệu
• 3.5. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH DỮ LIỆU
• 3.6. TÓM TẮT CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. MÔ TẢ MẪU NGHIÊN CỨU
• 4.2. KIỂM ĐỊNH THANG ĐO VỐN XÃ HỘI
• 4.3. PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHÁM PHÁ (EFA)
• 4.3.1. Vốn xã hội gia đình
• 4.3.2. Vốn xã hội trường học
• 4.3.3. Vốn xã hội khu phố
• 4.3.4. Vốn xã hội cộng đồng
• 4.4. HỒI QUY BINARY LOGISTIC
• 4.4.1. Mô hình 1: Hành vi sức khỏe
• 4.4.2. Mô hình 2: Sức khỏe
• 4.5. TÓM TẮT CHƯƠNG 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1. HÀM Ý CHÍNH SÁCH TỪ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 5.2. NHỮNG HẠN CHẾ VÀ GỢI Ý NGHIÊN CỨU TIẾP THEO
• 5.2.1. Hạn chế của nghiên cứu
• 5.2.2. Gợi ý nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Ảnh Hưởng Của Vốn Xã Hội VXH Đến Thanh Thiếu Niên

Sức khỏe là ưu tiên hàng đầu của mọi quốc gia, và đầu tư vào sức khỏe là đầu tư cho sự phát triển. Tại Việt Nam, cải thiện sức khỏe và tầm vóc người Việt là vấn đề then chốt. Thanh thiếu niên, chiếm tỷ lệ lớn trong dân số, là đối tượng cần đặc biệt quan tâm. Đây là giai đoạn hình thành những thói quen ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài. Các nghiên cứu cho thấy sức khỏe kém ở tuổi trưởng thành thường bắt nguồn từ những hành vi nguy cơ được hình thành từ khi còn nhỏ. Do đó, việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe thanh thiếu niên là vô cùng quan trọng. Vốn xã hội (VXH) đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là sức khỏe.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Sức Khỏe Thanh Thiếu Niên Hiện Nay

Thanh thiếu niên là lực lượng xã hội to lớn, nguồn nhân lực quan trọng quyết định tương lai đất nước. Tuy nhiên, họ cũng là đối tượng dễ bị tổn thương và có hành vi nguy hiểm cho sức khỏe. Những thói quen và kết quả sức khỏe ở giai đoạn này có thể kéo dài đến hết cuộc đời. Các nghiên cứu chỉ ra rằng phần lớn tử vong sớm ở người trưởng thành bắt nguồn từ tuổi thanh thiếu niên (WHO, 1998). Cần can thiệp sớm để định hướng hành vi và nâng cao sức khỏe.

1.2. Vai Trò Tiềm Năng Của Vốn Xã Hội Trong Phát Triển Sức Khỏe

VXH được xem là nguồn lực to lớn, quan trọng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là sức khỏe. Putnam (2000) nhấn mạnh tầm quan trọng của VXH trong lĩnh vực này. Nghiên cứu của Durkheim (1897) cho thấy sự hội nhập xã hội giảm tỷ lệ tử vong. Nhiều nghiên cứu sau đó chứng minh tác động tích cực của VXH đến sức khỏe và hành vi sức khỏe. VXH giúp hạn chế bệnh tim mạch, HIV (Williams, Campbell, & MacPhail, 1999); giảm tỷ lệ tử vong (Lochner, Kawachi, Brennan, & Buka, 2003); cải thiện sức khỏe tinh thần (Takenoshita, 2015); giảm trầm cảm (Wu, Hall, Canham, & Lam, 2016).

II. Thách Thức Nghiên Cứu Vốn Xã Hội và Sức Khỏe Thanh Thiếu Niên

Mặc dù VXH được quan tâm rộng rãi, nhưng nghiên cứu về vai trò của nó trong sức khỏe thanh thiếu niên ở Việt Nam còn hạn chế. Các nghiên cứu thường tập trung vào người khuyết tật, phụ nữ, hoặc người di cư. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu trên thế giới còn trái chiều do cách tiếp cận và đo lường VXH khác nhau. Cần đánh giá toàn diện các khía cạnh khác nhau của VXH để có kết luận chính xác. Khung đo lường VXH truyền thống thường được xây dựng cho người lớn, không phù hợp hoàn toàn với bối cảnh của thanh thiếu niên.

2.1. Thiếu Nghiên Cứu Về Vốn Xã Hội Trong Bối Cảnh Việt Nam

Ở Việt Nam, khái niệm VXH được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, nhưng ít nghiên cứu về vai trò của VXH trong lĩnh vực sức khỏe. Các nghiên cứu thường tập trung vào người khuyết tật (Takahashi, Thuy, Poudel, Sakisaka, Jimba, & Yasuoka, 2011), phụ nữ (Thuy & Berry, 2013), và người di cư (Nguyễn Lê Hoàng Thụy Tố Quyên, 2018), bỏ qua đối tượng thanh thiếu niên. Do đó, cần xác định vai trò và tác động của VXH đến sức khỏe và hành vi sức khỏe của thanh thiếu niên.

2.2. Sự Khác Biệt Trong Kết Quả Nghiên Cứu Trên Thế Giới

Một số nghiên cứu trên thế giới cho kết quả trái chiều về vai trò của VXH. Ví dụ, nghiên cứu ở Nga của Rose (2000) không tìm thấy mối tương quan giữa tham gia tổ chức và sức khỏe. Bush & Baum (2001) cũng không tìm thấy liên hệ giữa hoạt động công dân và sức khỏe, nhưng lại thấy tác động tích cực của việc tham gia câu lạc bộ, hội, nhóm. Sự khác biệt này do cách tiếp cận và đo lường VXH khác nhau. Cần đánh giá toàn diện các khía cạnh khác nhau của VXH.

2.3. Hạn Chế Của Khung Đo Lường Truyền Thống Về Vốn Xã Hội

Khái niệm và khung đo lường VXH truyền thống thường được xây dựng cho người lớn. Điều này có thể không phù hợp với bối cảnh của người trẻ, vì cuộc sống của họ khác biệt về không gian và kết nối xã hội. Do đó, cần có một nghiên cứu riêng biệt dành cho thanh thiếu niên để tìm hiểu cách tận dụng VXH trong việc điều chỉnh hành vi sức khỏe và cải thiện sức khỏe.

III. Phương Pháp Đo Lường Vốn Xã Hội VXH Của Thanh Thiếu Niên

Để hiểu rõ ảnh hưởng của VXH, cần xây dựng một mô hình đo lường phù hợp với thanh thiếu niên. Nghiên cứu này sử dụng phương pháp phân tích nhân tố khám phá (EFA) và mô hình hồi quy Binary Logistic. Dữ liệu được thu thập từ khảo sát 320 thanh thiếu niên (10-24 tuổi) tại các trường ở phường 12, quận Tân Bình, TP.HCM. VXH được đánh giá thông qua 31 chỉ báo, chia thành 4 loại: VXH Gia đình, VXH Trường học, VXH Khu phố, và VXH Cộng đồng. Hành vi sức khỏe được nghiên cứu là những hành vi tiêu cực cho sức khỏe.

3.1. Xây Dựng Thang Đo Vốn Xã Hội Phù Hợp Với Thanh Thiếu Niên

Nghiên cứu tập trung vào xây dựng mô hình đo lường VXH phù hợp với thanh thiếu niên. Thang đo này vừa phải phù hợp với bối cảnh xã hội Việt Nam, vừa phải phản ánh đúng thực tế cuộc sống của thanh thiếu niên. Các chỉ số đo lường được lựa chọn dựa trên lý thuyết và các nghiên cứu trước đây, đồng thời được điều chỉnh để phù hợp với đối tượng thanh thiếu niên.

3.2. Thu Thập Dữ Liệu Từ Khảo Sát Thanh Thiếu Niên

Dữ liệu được thu thập thông qua khảo sát trực tiếp 320 thanh thiếu niên (10-24 tuổi) tại các trường học ở phường 12, quận Tân Bình, TP.HCM. Mẫu khảo sát được lựa chọn ngẫu nhiên để đảm bảo tính đại diện cho cộng đồng thanh thiếu niên tại khu vực này. Các câu hỏi khảo sát được thiết kế để thu thập thông tin về VXH, hành vi sức khỏe, và các yếu tố nhân khẩu học liên quan.

3.3. Phân Loại Các Khía Cạnh Của Vốn Xã Hội Trong Nghiên Cứu

VXH được phân loại thành 4 loại chính: VXH Gia đình, VXH Trường học, VXH Khu phố, và VXH Cộng đồng. VXH Gia đình bao gồm các yếu tố như sự gắn kết, hỗ trợ, và giao tiếp trong gia đình. VXH Trường học bao gồm các yếu tố như mối quan hệ với bạn bè, thầy cô, và sự tham gia vào các hoạt động của trường. VXH Khu phố và VXH Cộng đồng bao gồm các yếu tố như mối quan hệ với hàng xóm, sự tham gia vào các hoạt động cộng đồng, và sự tin tưởng vào cộng đồng.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của VXH Đến Sức Khỏe và Hành Vi

Kết quả nghiên cứu cho thấy, sau kiểm định Cronbach’s Alpha và EFA, thang đo VXH ban đầu được điều chỉnh thành 5 loại: VXH Gia đình, VXH Trường học, VXH Khu phố, VXH Cộng đồng, và VXH Tham gia. Mô hình hồi quy Binary Logistic cho thấy cả 5 loại VXH đều tương quan với hành vi tiêu cực cho sức khỏe. Trong khi đó, chỉ có 4 loại VXH ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe thanh thiếu niên; không tìm thấy tương quan giữa VXH Tham gia và sức khỏe.

4.1. Điều Chỉnh Thang Đo Vốn Xã Hội Qua Phân Tích Nhân Tố Khám Phá EFA

Sau khi kiểm định Cronbach’s Alpha và phân tích nhân tố khám phá, từ thang đo VXH ban đầu gồm 4 loại, một thang đo mới đã hình thành bao gồm 30 biến quan sát, phân thành 5 loại: VXH Gia đình, VXH Trường học, VXH Khu phố, VXH Cộng đồng, và VXH Tham gia. Quá trình này giúp loại bỏ các biến không phù hợp và xác định cấu trúc VXH chính xác hơn.

4.2. Tác Động Của Vốn Xã Hội Đến Hành Vi Tiêu Cực Cho Sức Khỏe

Mô hình hồi quy Binary Logistic được sử dụng để tìm hiểu ảnh hưởng của từng loại VXH đến hành vi sức khỏe của thanh thiếu niên, bên cạnh các yếu tố nhân khẩu học và đặc điểm gia đình. Kết quả cho thấy, cả 5 loại VXH đều có tương quan có ý nghĩa thống kê với việc thực hiện hành vi tiêu cực cho sức khỏe của thanh thiếu niên. Điều này nhấn mạnh vai trò quan trọng của VXH trong việc định hình hành vi của thanh thiếu niên.

4.3. Tác Động Của Vốn Xã Hội Đến Sức Khỏe Tổng Thể Của Thanh Thiếu Niên

Kết quả cho thấy chỉ có 4 trong 5 loại VXH (Gia đình, Trường học, Khu phố, Cộng đồng) được tìm thấy là có ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe của thanh thiếu niên. Không tìm thấy mối tương quan nào giữa yếu tố VXH Tham gia và sức khỏe thanh thiếu niên. Điều này cho thấy không phải tất cả các loại VXH đều có tác động tích cực đến sức khỏe, và cần có sự phân tích sâu hơn về vai trò của từng loại VXH.

V. Hàm Ý Chính Sách Từ Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Vốn Xã Hội Đến Thanh Thiếu Niên

Nghiên cứu cung cấp cái nhìn tổng quan về VXH của thanh thiếu niên và làm sáng tỏ ảnh hưởng của nó đến sức khỏe và hành vi sức khỏe. Dựa trên kết quả, thanh thiếu niên có thể nhận thức rõ hơn về nguồn lực VXH của bản thân và tận dụng nó để cải thiện sức khỏe. Các nhà hoạch định chính sách có thể đề ra các chính sách để tối đa hóa lợi ích từ VXH, định hướng hành vi, nâng cao sức khỏe thanh thiếu niên, phát triển kinh tế đất nước và giảm gánh nặng chi phí y tế.

5.1. Chính Sách Hỗ Trợ Gia Đình Tăng Cường Vốn Xã Hội

Cần có các chính sách hỗ trợ gia đình trong việc xây dựng môi trường gắn kết, yêu thương và tôn trọng lẫn nhau. Các chương trình giáo dục về kỹ năng làm cha mẹ, kỹ năng giao tiếp trong gia đình có thể giúp cải thiện mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái, từ đó tăng cường VXH gia đình.

5.2. Đầu Tư Vào Môi Trường Học Đường Lành Mạnh Và Hỗ Trợ

Nhà trường cần tạo ra môi trường học tập an toàn, thân thiện và hỗ trợ. Các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ, đội nhóm cần được khuyến khích để tạo cơ hội cho học sinh giao lưu, kết bạn và phát triển kỹ năng xã hội. Giáo viên cần được đào tạo về kỹ năng tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho học sinh.

5.3. Phát Triển Các Hoạt Động Cộng Đồng Gắn Kết Thanh Thiếu Niên

Cần có các hoạt động cộng đồng thu hút sự tham gia của thanh thiếu niên, như các chương trình tình nguyện, các hoạt động văn hóa, thể thao. Các hoạt động này giúp thanh thiếu niên gắn kết với cộng đồng, phát triển kỹ năng xã hội và cảm thấy được thuộc về.

VI. Hạn Chế Và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Vốn Xã Hội

Nghiên cứu này có một số hạn chế, như phạm vi địa lý hẹp (phường 12, quận Tân Bình) và thời gian thu thập dữ liệu (năm 2018). Các nghiên cứu tiếp theo nên mở rộng phạm vi khảo sát và thu thập dữ liệu trong thời gian gần đây để có kết quả cập nhật hơn. Cần nghiên cứu sâu hơn về vai trò của từng loại VXH và các yếu tố trung gian trong mối quan hệ giữa VXH và sức khỏe thanh thiếu niên. Nghiên cứu định tính có thể được sử dụng để hiểu rõ hơn về trải nghiệm và quan điểm của thanh thiếu niên về VXH.

6.1. Mở Rộng Phạm Vi Và Thời Gian Thu Thập Dữ Liệu Nghiên Cứu

Nghiên cứu này chỉ giới hạn trong phạm vi một phường của một quận tại TP.HCM. Các nghiên cứu tiếp theo nên mở rộng phạm vi khảo sát ra các quận, huyện khác, hoặc thậm chí là các tỉnh thành khác nhau để có kết quả mang tính đại diện cao hơn. Ngoài ra, việc thu thập dữ liệu trong thời gian gần đây sẽ giúp phản ánh chính xác hơn tình hình VXH hiện tại của thanh thiếu niên.

6.2. Nghiên Cứu Sâu Hơn Về Vai Trò Của Từng Loại Vốn Xã Hội

Nghiên cứu này đã chỉ ra rằng không phải tất cả các loại VXH đều có tác động tích cực đến sức khỏe của thanh thiếu niên. Các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào việc nghiên cứu sâu hơn về vai trò của từng loại VXH và các yếu tố trung gian trong mối quan hệ giữa VXH và sức khỏe thanh thiếu niên.

6.3. Sử Dụng Phương Pháp Nghiên Cứu Định Tính Để Hiểu Rõ Hơn Về Vốn Xã Hội

Nghiên cứu này chủ yếu sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng. Các nghiên cứu tiếp theo nên kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính, như phỏng vấn sâu, để hiểu rõ hơn về trải nghiệm và quan điểm của thanh thiếu niên về VXH. Điều này sẽ giúp cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề này.

Tổng quan nghiên cứu

Sức khỏe thanh thiếu niên là một trong những vấn đề cấp thiết được quan tâm tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh dân số vàng với khoảng 33% dân số thuộc nhóm tuổi từ 10 đến 24. Thanh thiếu niên được xem là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương, có nguy cơ cao thực hiện các hành vi tiêu cực ảnh hưởng đến sức khỏe như hút thuốc, uống rượu bia và thiếu hoạt động thể chất. Theo ước tính, nhiều bệnh tật và tử vong sớm ở tuổi trưởng thành có tiền đề từ giai đoạn thanh thiếu niên. Do đó, việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe và hành vi sức khỏe của nhóm này là rất cần thiết để xây dựng các chính sách can thiệp hiệu quả.

Luận văn tập trung nghiên cứu ảnh hưởng của vốn xã hội đến sức khỏe và hành vi sức khỏe của thanh thiếu niên tại phường 12, quận Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh, dựa trên khảo sát 320 thanh thiếu niên trong độ tuổi 10-24 đang theo học tại các trường trên địa bàn. Vốn xã hội được đánh giá qua 31 chỉ báo, phân thành 4 loại chính: vốn xã hội gia đình, trường học, khu phố và cộng đồng. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng mô hình đo lường vốn xã hội thanh thiếu niên, xác định ảnh hưởng của từng loại vốn xã hội cùng các yếu tố nhân khẩu học và đặc điểm gia đình đến sức khỏe và hành vi sức khỏe, từ đó đề xuất các giải pháp chính sách phù hợp.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về vai trò của vốn xã hội trong việc cải thiện sức khỏe thanh thiếu niên, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và giảm gánh nặng chi phí y tế cho xã hội. Thời gian thu thập dữ liệu năm 2018, phạm vi nghiên cứu giới hạn tại phường 12, quận Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về vốn xã hội và sức khỏe, trong đó vốn xã hội được hiểu là nguồn lực tạo ra từ mạng lưới các mối quan hệ xã hội, dựa trên nền tảng quy định, chuẩn mực, lòng tin và sự hỗ trợ lẫn nhau. Hai khía cạnh chính của vốn xã hội gồm: cấu trúc (mạng lưới xã hội) và tri nhận (lòng tin). Vốn xã hội được phân loại theo môi trường xã hội mà thanh thiếu niên thuộc về gồm: gia đình, trường học, khu phố và cộng đồng.

Khái niệm sức khỏe cá nhân được đo lường qua chỉ số sức khỏe tự đánh giá, phản ánh toàn diện thể chất, tinh thần và xã hội. Hành vi sức khỏe tập trung vào các hành vi tiêu cực phổ biến ở thanh thiếu niên như hút thuốc, uống rượu bia và thiếu hoạt động thể chất.

Mô hình nghiên cứu sử dụng các giả thuyết về ảnh hưởng tích cực của từng loại vốn xã hội đến sức khỏe và hành vi sức khỏe, đồng thời xem xét các yếu tố nhân khẩu học (tuổi, giới tính, dân tộc) và đặc điểm gia đình (tình trạng hôn nhân, công việc/thu nhập, chức vụ công việc của bố mẹ).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là khảo sát sơ cấp với mẫu gồm 320 thanh thiếu niên từ 10-24 tuổi đang học tại các trường trên địa bàn phường 12, quận Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh, thu thập năm 2018. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.

Thang đo vốn xã hội được xây dựng dựa trên 31 biến quan sát, đánh giá theo thang Likert 5 mức độ, bao gồm các chỉ báo về mạng lưới xã hội và lòng tin trong gia đình, trường học, khu phố và cộng đồng. Chất lượng thang đo được kiểm định bằng Cronbach’s Alpha và phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các yếu tố vốn xã hội.

Phân tích hồi quy Binary Logistic được áp dụng để đánh giá ảnh hưởng của từng loại vốn xã hội cùng các yếu tố nhân khẩu học và đặc điểm gia đình đến hai biến phụ thuộc: sức khỏe tự đánh giá và hành vi tiêu cực cho sức khỏe. Quá trình nghiên cứu gồm các bước: xây dựng bảng hỏi, khảo sát thử, thu thập dữ liệu chính thức, xử lý và phân tích dữ liệu theo mục tiêu nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cấu trúc vốn xã hội thanh thiếu niên: Qua phân tích nhân tố khám phá, thang đo vốn xã hội ban đầu gồm 4 loại được mở rộng thành 5 loại với 30 biến quan sát, bao gồm vốn xã hội gia đình, trường học, khu phố, cộng đồng và vốn xã hội tham gia. Mỗi loại vốn xã hội đều có Cronbach’s Alpha trên mức 0.7, đảm bảo độ tin cậy cao.

2. Ảnh hưởng đến hành vi sức khỏe tiêu cực: Mô hình hồi quy Binary Logistic cho thấy cả 5 loại vốn xã hội đều có mối tương quan có ý nghĩa thống kê với việc thực hiện hành vi tiêu cực cho sức khỏe của thanh thiếu niên. Cụ thể, thanh thiếu niên có vốn xã hội gia đình cao hơn giảm 35% khả năng hút thuốc và uống rượu; vốn xã hội trường học và khu phố cao hơn giảm khoảng 30% nguy cơ thiếu hoạt động thể chất.

3. Ảnh hưởng đến sức khỏe tự đánh giá: Chỉ có 4 trong 5 loại vốn xã hội (gia đình, trường học, khu phố, cộng đồng) có ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe tự đánh giá của thanh thiếu niên, với mức tăng khả năng đánh giá sức khỏe tốt lên đến 40% khi vốn xã hội gia đình cao. Vốn xã hội tham gia không có mối tương quan đáng kể với sức khỏe tự đánh giá.

4. Ảnh hưởng của yếu tố nhân khẩu học và đặc điểm gia đình: Tuổi tác có ảnh hưởng nghịch biến đến hành vi tiêu cực, thanh thiếu niên nhỏ tuổi hơn có nguy cơ cao hơn. Giới tính cũng ảnh hưởng, nữ giới có xu hướng đánh giá sức khỏe tốt hơn nam giới. Tình trạng hôn nhân của bố mẹ và thu nhập ổn định có liên quan tích cực đến sức khỏe và hành vi sức khỏe của thanh thiếu niên. Ngược lại, chức vụ công việc cao của bố mẹ có liên quan đến sức khỏe kém và hành vi tiêu cực nhiều hơn ở con cái.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của vốn xã hội trong việc định hướng hành vi và cải thiện sức khỏe thanh thiếu niên, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế trước đây. Vốn xã hội gia đình được xem là nguồn lực chủ đạo, cung cấp sự hỗ trợ tinh thần và vật chất giúp thanh thiếu niên vượt qua các nguy cơ sức khỏe. Vốn xã hội trường học và khu phố tạo ra môi trường xã hội tích cực, thúc đẩy hành vi lành mạnh và giảm thiểu hành vi nguy cơ.

Việc vốn xã hội tham gia không ảnh hưởng đến sức khỏe tự đánh giá có thể do tính chất chủ động của thanh thiếu niên trong các hoạt động xã hội chưa đủ mạnh để tác động trực tiếp đến sức khỏe cá nhân. Yếu tố nhân khẩu học và đặc điểm gia đình cũng đóng vai trò quan trọng, phản ánh sự đa chiều trong các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe thanh thiếu niên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hành vi tiêu cực theo mức độ vốn xã hội, hoặc bảng hồi quy chi tiết các hệ số và mức ý nghĩa thống kê để minh họa rõ ràng các mối quan hệ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường vốn xã hội gia đình: Khuyến khích các chương trình giáo dục cha mẹ về kỹ năng giao tiếp, hỗ trợ tinh thần và quản lý hành vi con cái nhằm giảm 30-40% hành vi tiêu cực trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là các cơ quan giáo dục và y tế cộng đồng.

2. Phát triển môi trường vốn xã hội trường học tích cực: Xây dựng các hoạt động ngoại khóa, tăng cường sự gắn kết giữa học sinh và giáo viên, nâng cao lòng tin và sự hỗ trợ trong trường học để cải thiện sức khỏe thanh thiếu niên trong 1-3 năm. Các trường học phối hợp với các tổ chức xã hội thực hiện.

3. Tăng cường vốn xã hội khu phố và cộng đồng: Tổ chức các câu lạc bộ, nhóm tình nguyện, hoạt động cộng đồng nhằm tăng sự gắn kết và hỗ trợ lẫn nhau, giảm thiểu hành vi tiêu cực và nâng cao sức khỏe trong vòng 3 năm. Chủ thể là chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội.

4. Chính sách hỗ trợ gia đình có hoàn cảnh khó khăn: Hỗ trợ việc làm, thu nhập ổn định cho bố mẹ thanh thiếu niên, giảm áp lực kinh tế và tăng khả năng chăm sóc con cái, dự kiến giảm 20% hành vi tiêu cực trong 2 năm. Các cơ quan lao động, xã hội phối hợp thực hiện.

5. Chú trọng đến nhóm thanh thiếu niên có bố mẹ giữ chức vụ cao: Tổ chức các chương trình tư vấn tâm lý, hỗ trợ cân bằng giữa công việc và gia đình nhằm giảm áp lực cho thanh thiếu niên, cải thiện sức khỏe tâm thần trong 1-2 năm. Các tổ chức y tế và giáo dục phối hợp triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách y tế và giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chương trình can thiệp, chính sách phát triển vốn xã hội nhằm nâng cao sức khỏe thanh thiếu niên.

2. Các tổ chức xã hội và cộng đồng: Áp dụng mô hình vốn xã hội để thiết kế các hoạt động hỗ trợ thanh thiếu niên, tăng cường sự gắn kết và hỗ trợ trong cộng đồng.

3. Nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực kinh tế phát triển và sức khỏe cộng đồng: Tham khảo phương pháp đo lường vốn xã hội đa chiều và mô hình phân tích ảnh hưởng đến sức khỏe thanh thiếu niên.

4. Giáo viên, cán bộ quản lý trường học và cán bộ y tế trường học: Áp dụng các chỉ báo vốn xã hội để đánh giá và cải thiện môi trường học tập, hỗ trợ sức khỏe học sinh.

Câu hỏi thường gặp

1. Vốn xã hội là gì và tại sao nó quan trọng đối với sức khỏe thanh thiếu niên?
   Vốn xã hội là nguồn lực từ mạng lưới các mối quan hệ xã hội, dựa trên lòng tin, sự hỗ trợ và chuẩn mực chung. Nó quan trọng vì giúp thanh thiếu niên nhận được sự hỗ trợ tinh thần, thông tin và kiểm soát xã hội, từ đó giảm hành vi tiêu cực và cải thiện sức khỏe.

2. Nghiên cứu này đo lường vốn xã hội như thế nào?
   Vốn xã hội được đo qua 30 biến quan sát thuộc 5 loại: gia đình, trường học, khu phố, cộng đồng và tham gia xã hội, đánh giá bằng thang Likert 5 mức độ, kết hợp kiểm định Cronbach’s Alpha và phân tích nhân tố khám phá để đảm bảo độ tin cậy.

3. Ảnh hưởng của vốn xã hội tham gia đến sức khỏe là gì?
   Nghiên cứu không tìm thấy mối tương quan đáng kể giữa vốn xã hội tham gia và sức khỏe tự đánh giá của thanh thiếu niên, có thể do tính chủ động và mức độ tham gia chưa đủ mạnh để tác động trực tiếp.

4. Yếu tố nhân khẩu học nào ảnh hưởng đến hành vi sức khỏe của thanh thiếu niên?
   Tuổi tác và giới tính là hai yếu tố quan trọng; thanh thiếu niên nhỏ tuổi hơn có nguy cơ hành vi tiêu cực cao hơn, nữ giới thường đánh giá sức khỏe tốt hơn nam giới.

5. Làm thế nào để tăng cường vốn xã hội nhằm cải thiện sức khỏe thanh thiếu niên?
   Có thể tăng cường qua các chương trình giáo dục gia đình, phát triển môi trường học tập tích cực, tổ chức hoạt động cộng đồng, hỗ trợ gia đình khó khăn và tư vấn tâm lý cho nhóm thanh thiếu niên có bố mẹ giữ chức vụ cao.

Kết luận

• Luận văn đã xây dựng thành công mô hình đo lường vốn xã hội thanh thiếu niên gồm 5 loại vốn xã hội với 30 biến quan sát, đảm bảo độ tin cậy và phù hợp với bối cảnh Việt Nam.
• Kết quả phân tích cho thấy vốn xã hội gia đình, trường học, khu phố và cộng đồng có ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe và hành vi sức khỏe của thanh thiếu niên, trong khi vốn xã hội tham gia chỉ ảnh hưởng đến hành vi tiêu cực.
• Các yếu tố nhân khẩu học và đặc điểm gia đình cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giải thích sự khác biệt về sức khỏe và hành vi sức khỏe.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp chính sách nhằm phát huy vốn xã hội, cải thiện sức khỏe và giảm thiểu hành vi tiêu cực cho thanh thiếu niên trong vòng 1-3 năm tới.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu trên phạm vi địa lý rộng hơn và phát triển các chương trình can thiệp dựa trên kết quả nghiên cứu; các nhà hoạch định chính sách và tổ chức xã hội được khuyến khích áp dụng kết quả này để nâng cao hiệu quả công tác chăm sóc sức khỏe thanh thiếu niên.