Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ tri thức đã tạo ra áp lực cạnh tranh lớn đối với các tổ chức, đặc biệt là các cơ quan công quyền như Kiểm toán Nhà nước (KTNN) Việt Nam. Với chức năng đánh giá, xác nhận và kiến nghị về quản lý tài chính công theo Luật KTNN số 81/2015/QH13, KTNN cần đội ngũ nhân viên có năng lực chuyên môn cao và khả năng chia sẻ tri thức hiệu quả để nâng cao chất lượng công việc. Tuy nhiên, thực tế cho thấy khoảng 16% nhân viên trẻ mới vào nghề còn thiếu kỹ năng và kinh nghiệm, trong khi các đơn vị KTNN phân bố rộng khắp 13 tỉnh, thành phố, dẫn đến khó khăn trong việc đồng bộ kiến thức và kinh nghiệm. Việc chia sẻ tri thức trong tổ chức hiện còn nhiều hạn chế do văn hóa tổ chức chưa được phát triển toàn diện, hệ thống khen thưởng tập trung vào cá nhân, công nghệ thông tin chưa được ứng dụng hiệu quả và cấu trúc tổ chức quan liêu gây cản trở giao tiếp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các thành phần văn hóa tổ chức ảnh hưởng đến chia sẻ tri thức của nhân viên KTNN, đánh giá mức độ tác động của từng yếu tố và đề xuất giải pháp cải thiện văn hóa tổ chức để tăng cường chia sẻ tri thức trong điều kiện nguồn lực hạn chế. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi các đơn vị thuộc KTNN trên toàn quốc, từ tháng 9/2017 đến tháng 7/2018, với mẫu khảo sát 269 nhân viên. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm toán, tiết kiệm thời gian đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, đồng thời góp phần xây dựng văn hóa tổ chức bền vững, thúc đẩy sự phát triển chung của KTNN.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết văn hóa tổ chức và chia sẻ tri thức, kế thừa mô hình nghiên cứu của Kathiravelu và cộng sự (2014) cùng các nghiên cứu trước đó của Alawi, Islam, Jahani. Văn hóa tổ chức được định nghĩa là tập hợp các giá trị, niềm tin và hành vi chung hình thành trong tổ chức, ảnh hưởng đến nhận thức và hành vi của nhân viên. Các yếu tố chính của văn hóa tổ chức trong nghiên cứu bao gồm: niềm tin, sự tương tác, lãnh đạo, hệ thống khen thưởng, công nghệ thông tin và truyền thông, cùng cấu trúc tổ chức.

  • Niềm tin: Sự tin cậy giữa các nhân viên và giữa nhân viên với tổ chức, tạo điều kiện cho việc chia sẻ tri thức.
  • Sự tương tác: Hoạt động giao tiếp, trao đổi thông tin giữa các cá nhân và nhóm trong tổ chức.
  • Lãnh đạo: Quá trình tạo ảnh hưởng, khuyến khích và tạo động lực cho nhân viên chia sẻ tri thức.
  • Hệ thống khen thưởng: Các chính sách khuyến khích dựa trên hiệu quả nhóm nhằm thúc đẩy chia sẻ tri thức.
  • Công nghệ thông tin và truyền thông (ICT): Công cụ hỗ trợ lưu trữ, truyền tải và chia sẻ tri thức nhanh chóng, hiệu quả.
  • Cấu trúc tổ chức: Cách thức tổ chức sắp xếp công việc và nhân sự, ảnh hưởng đến luồng thông tin và sự phối hợp trong chia sẻ tri thức.

Mô hình nghiên cứu đề xuất kiểm định tác động của sáu yếu tố này đến hành vi chia sẻ tri thức của nhân viên KTNN, đồng thời xem xét các biến nhân khẩu học như giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn và thâm niên công tác.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính thực hiện qua hai nhóm thảo luận: một nhóm 9 nhân viên KTNN thảo luận trực tuyến và một nhóm 7 lãnh đạo KTNN khu vực XIII thảo luận trực tiếp, nhằm điều chỉnh và bổ sung thang đo phù hợp với bối cảnh Việt Nam. Kết quả định tính giúp hoàn thiện bảng câu hỏi khảo sát.

Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát 300 nhân viên KTNN theo phương pháp lấy mẫu thuận tiện, thu về 269 phiếu hợp lệ (tỷ lệ 89,66%). Bảng câu hỏi gồm 30 biến quan sát đo lường sáu yếu tố văn hóa tổ chức và hành vi chia sẻ tri thức, sử dụng thang đo Likert 5 mức độ.

Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm SPSS 20.0 với các kỹ thuật: kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc nhân tố, kiểm định hệ số tương quan Pearson và phân tích hồi quy tuyến tính bội để đánh giá mức độ tác động của các yếu tố văn hóa tổ chức đến chia sẻ tri thức. Kích thước mẫu đảm bảo yêu cầu tối thiểu cho phân tích EFA (N≥150) và hồi quy (N≥98).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Niềm tin có tác động tích cực mạnh mẽ đến chia sẻ tri thức: Hệ số hồi quy β = 0.32, mức ý nghĩa p < 0.01, cho thấy sự tin cậy giữa các nhân viên và với tổ chức là nền tảng quan trọng để nhân viên sẵn sàng chia sẻ tri thức. Khoảng 78% nhân viên đồng ý rằng có mức độ tin cậy đáng kể tồn tại trong tổ chức.

  2. Sự tương tác thúc đẩy chia sẻ tri thức hiệu quả: Hệ số β = 0.28, p < 0.01. Khoảng 74% nhân viên cho biết các nhiệm vụ được thực hiện thông qua làm việc nhóm và hợp tác, tạo điều kiện thuận lợi cho trao đổi kiến thức.

  3. Lãnh đạo có ảnh hưởng tích cực đến chia sẻ tri thức: Hệ số β = 0.25, p < 0.05. 70% nhân viên đánh giá lãnh đạo thường xuyên tổ chức hội nghị chuyên ngành và khuyến khích sự tham gia ý kiến đóng góp, tạo môi trường an toàn và hỗ trợ chia sẻ tri thức.

  4. Hệ thống khen thưởng góp phần khuyến khích chia sẻ tri thức: Hệ số β = 0.20, p < 0.05. 65% nhân viên đồng ý rằng hệ thống khen thưởng dựa trên hiệu quả nhóm giúp tăng động lực chia sẻ tri thức.

  5. Công nghệ thông tin và truyền thông không có tác động trực tiếp đến chia sẻ tri thức nhưng hỗ trợ quá trình này diễn ra nhanh hơn: Hệ số β không có ý nghĩa thống kê (p > 0.05), tuy nhiên 80% nhân viên cảm thấy thuận tiện khi sử dụng ICT để trao đổi tri thức.

  6. Cấu trúc tổ chức có tác động tích cực nhưng mức độ thấp hơn: Hệ số β = 0.15, p < 0.05. Khoảng 60% nhân viên cho rằng thủ tục, quy trình giúp tiếp cận thông tin nhanh chóng, tuy nhiên vẫn còn tồn tại rào cản do bảo mật tài liệu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của văn hóa tổ chức trong việc thúc đẩy chia sẻ tri thức tại KTNN, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong khu vực Đông Nam Á. Niềm tin và sự tương tác là hai yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, phản ánh nhu cầu xây dựng môi trường làm việc tin cậy và giao tiếp hiệu quả. Lãnh đạo đóng vai trò then chốt trong việc tạo động lực và thiết lập văn hóa chia sẻ tri thức, đồng thời hệ thống khen thưởng dựa trên thành tích nhóm góp phần giảm thiểu sự cục bộ và cạnh tranh không lành mạnh.

Mặc dù công nghệ thông tin không trực tiếp thúc đẩy chia sẻ tri thức, nhưng là công cụ hỗ trợ không thể thiếu trong bối cảnh KTNN có nhiều chi nhánh phân tán địa lý. Cấu trúc tổ chức truyền thống với các thủ tục quan liêu vẫn còn là rào cản nhất định, cần được cải tiến để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho luồng thông tin và phối hợp công việc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ đồng ý của nhân viên với từng yếu tố văn hóa tổ chức, biểu đồ đường thể hiện hệ số tác động của các yếu tố đến chia sẻ tri thức, và bảng phân tích hồi quy chi tiết các biến quan sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và củng cố niềm tin trong tổ chức: Tổ chức các hoạt động xây dựng văn hóa tin cậy, minh bạch trong giao tiếp và xử lý thông tin. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Ban lãnh đạo KTNN và phòng nhân sự.

  2. Tăng cường sự tương tác giữa các nhân viên: Khuyến khích làm việc nhóm, tổ chức các buổi trao đổi kinh nghiệm, hội thảo chuyên ngành định kỳ. Thời gian: liên tục hàng quý. Chủ thể: Các phòng ban và lãnh đạo đơn vị.

  3. Phát huy vai trò lãnh đạo trong thúc đẩy chia sẻ tri thức: Đào tạo kỹ năng lãnh đạo, khuyến khích lãnh đạo tạo môi trường làm việc an toàn, hỗ trợ nhân viên chia sẻ tri thức. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Ban lãnh đạo cấp cao và phòng đào tạo.

  4. Cải tiến hệ thống khen thưởng dựa trên hiệu quả nhóm: Thiết kế chính sách khen thưởng công bằng, minh bạch, tập trung vào thành tích nhóm và khuyến khích chia sẻ tri thức. Thời gian: 3-6 tháng. Chủ thể: Phòng nhân sự và ban lãnh đạo.

  5. Ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin và truyền thông: Đầu tư nâng cấp hệ thống ICT, đào tạo nhân viên sử dụng công cụ chia sẻ tri thức trực tuyến. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Phòng công nghệ thông tin và ban lãnh đạo.

  6. Cải tổ cấu trúc tổ chức theo hướng linh hoạt, giảm thủ tục quan liêu: Rà soát, đơn giản hóa quy trình, tăng cường phối hợp liên phòng ban, giảm rào cản bảo mật không cần thiết. Thời gian: 12-18 tháng. Chủ thể: Ban lãnh đạo và phòng tổ chức hành chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý KTNN: Nhận diện các yếu tố văn hóa tổ chức ảnh hưởng đến chia sẻ tri thức, từ đó xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực hiệu quả.

  2. Nhân viên và kiểm toán viên KTNN: Hiểu rõ vai trò của văn hóa tổ chức trong việc nâng cao kỹ năng và kinh nghiệm thông qua chia sẻ tri thức, góp phần nâng cao chất lượng công việc.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý công, Quản trị nhân sự: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn trong lĩnh vực văn hóa tổ chức và quản trị tri thức.

  4. Các tổ chức công và tư nhân có quy mô lớn, đa chi nhánh: Áp dụng các giải pháp xây dựng văn hóa tổ chức nhằm thúc đẩy chia sẻ tri thức, nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa tổ chức ảnh hưởng thế nào đến chia sẻ tri thức?
    Văn hóa tổ chức tạo ra môi trường tin cậy, tương tác và hỗ trợ, giúp nhân viên sẵn sàng chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm, từ đó nâng cao hiệu quả công việc và sự phát triển bền vững của tổ chức.

  2. Yếu tố nào trong văn hóa tổ chức có tác động mạnh nhất đến chia sẻ tri thức?
    Niềm tin và sự tương tác được xác định là hai yếu tố có tác động tích cực mạnh mẽ nhất, vì chúng tạo nền tảng cho sự hợp tác và trao đổi thông tin hiệu quả giữa các nhân viên.

  3. Công nghệ thông tin có phải là yếu tố quyết định trong chia sẻ tri thức?
    Công nghệ thông tin không trực tiếp thúc đẩy chia sẻ tri thức nhưng là công cụ hỗ trợ quan trọng giúp quá trình chia sẻ diễn ra nhanh chóng và thuận tiện, đặc biệt trong các tổ chức có nhiều chi nhánh.

  4. Làm thế nào để lãnh đạo thúc đẩy chia sẻ tri thức trong tổ chức?
    Lãnh đạo cần tạo môi trường làm việc an toàn, khuyến khích sự tham gia ý kiến, tổ chức các buổi trao đổi kinh nghiệm và xây dựng hệ thống khen thưởng phù hợp để động viên nhân viên chia sẻ tri thức.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn kết hợp nghiên cứu định tính qua thảo luận nhóm và nghiên cứu định lượng với khảo sát 269 nhân viên, sử dụng phân tích Cronbach’s Alpha, EFA, hồi quy tuyến tính và kiểm định tương quan Pearson để đảm bảo độ tin cậy và tính chính xác của kết quả.

Kết luận

  • Văn hóa tổ chức đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy chia sẻ tri thức của nhân viên KTNN, với các yếu tố niềm tin, sự tương tác, lãnh đạo và hệ thống khen thưởng có ảnh hưởng tích cực rõ rệt.
  • Công nghệ thông tin và cấu trúc tổ chức hỗ trợ quá trình chia sẻ tri thức nhưng cần được cải tiến để phát huy hiệu quả tối đa.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để KTNN xây dựng các chính sách phát triển văn hóa tổ chức phù hợp, nâng cao năng lực và hiệu quả công tác kiểm toán.
  • Các giải pháp đề xuất có thể được triển khai trong vòng 6-18 tháng, tập trung vào xây dựng niềm tin, tăng cường tương tác, phát huy vai trò lãnh đạo, cải tiến hệ thống khen thưởng và ứng dụng công nghệ.
  • Đề nghị các nhà quản lý KTNN và các tổ chức công tham khảo để áp dụng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm hoàn thiện mô hình và giải pháp quản trị tri thức trong bối cảnh phát triển hiện nay.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo KTNN nên tổ chức hội thảo triển khai kết quả nghiên cứu, xây dựng kế hoạch hành động cụ thể và theo dõi đánh giá hiệu quả thực hiện nhằm phát huy tối đa giá trị của chia sẻ tri thức trong tổ chức.