Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Theo Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04/6/2010 của Thủ tướng Chính phủ, chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020 đặt ra 19 tiêu chí nhằm hiện đại hóa kết cấu hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và phát triển xã hội nông thôn. Huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh, với diện tích tự nhiên 70.421 ha, là huyện ven biển duy nhất của thành phố, có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế biển, du lịch sinh thái và thủy sản. Giai đoạn 2013-2018, huyện đã triển khai xây dựng nông thôn mới tại 6 xã, tạo chuyển biến tích cực về kinh tế - xã hội, tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn như cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, thu nhập người dân thấp và công tác quản lý nhà nước chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ trong giai đoạn 2013-2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước phù hợp với điều kiện đặc thù của địa phương. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung quản lý như quy hoạch, chính sách, tổ chức bộ máy và huy động nguồn lực, với phạm vi nghiên cứu trên địa bàn huyện Cần Giờ, định hướng đến năm 2020 và những năm tiếp theo. Ý nghĩa nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn mới tại huyện, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương có điều kiện tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết phát triển nông thôn mới. Lý thuyết quản lý nhà nước nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện và giám sát các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội. Lý thuyết phát triển nông thôn mới tập trung vào các yếu tố cấu thành như phát triển kinh tế bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, bảo tồn văn hóa và môi trường sinh thái, cũng như xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh ở nông thôn.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Nông thôn mới: trạng thái phát triển toàn diện, hiện đại, bền vững của khu vực nông thôn với 19 tiêu chí quốc gia.
  • Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới: hoạt động của các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương nhằm tổ chức, điều hành và kiểm soát quá trình xây dựng nông thôn mới.
  • Phân cấp quản lý: sự phân chia trách nhiệm quản lý giữa các cấp chính quyền từ Trung ương đến xã nhằm đảm bảo hiệu quả triển khai chương trình.
  • Huy động nguồn lực: việc thu hút vốn, nhân lực và sự tham gia của cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới.
  • Chuyển dịch cơ cấu kinh tế: quá trình thay đổi tỷ trọng các ngành kinh tế trong khu vực nông thôn theo hướng tăng tỷ trọng dịch vụ và công nghiệp, giảm tỷ trọng nông nghiệp truyền thống.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử làm cơ sở luận lý. Phương pháp cụ thể gồm:

  • Phân tích tài liệu thứ cấp: tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, báo cáo, tài liệu nghiên cứu liên quan đến xây dựng nông thôn mới và quản lý nhà nước.
  • Thu thập số liệu thực tiễn: sử dụng số liệu từ các cơ quan chuyên môn của huyện Cần Giờ về kết quả xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2013-2018.
  • Phương pháp thống kê, so sánh, diễn giải: xử lý số liệu để đánh giá thực trạng, so sánh tiến độ và hiệu quả thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới.
  • Phương pháp nghiên cứu trường hợp: phân tích kinh nghiệm quản lý nhà nước tại các địa phương khác như huyện Lâm Thao, Giang Thành, Dầu Tiếng để rút ra bài học áp dụng cho Cần Giờ.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 6 xã và 1 thị trấn của huyện Cần Giờ, với dữ liệu thu thập từ năm 2013 đến 2018. Phương pháp chọn mẫu chủ yếu là chọn toàn bộ đối tượng nghiên cứu để đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong khoảng 6 năm, cho phép đánh giá quá trình phát triển và quản lý nhà nước theo từng giai đoạn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế chưa rõ nét: Tỷ trọng ngành dịch vụ tăng từ 38,5% năm 2013 lên 41,2% năm 2018, trong khi ngành nông nghiệp giảm nhẹ từ 43,9% xuống 43,3%. Ngành công nghiệp giảm từ 17,6% xuống 15,5%. Điều này cho thấy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng dịch vụ và giảm nông nghiệp diễn ra chậm, chưa đạt kỳ vọng.
  2. Thu nhập và đời sống người dân được cải thiện nhưng còn thấp: Thu nhập bình quân đầu người đạt 43,79 triệu đồng/năm năm 2018, tăng gấp 1,84 lần so với năm 2010. Tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 5,78%, cơ bản không còn hộ nghèo chuẩn 16 triệu đồng/người/năm. Tuy nhiên, thu nhập vẫn chưa cao so với mức sống đô thị và chưa đồng đều giữa các xã.
  3. Cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư nhưng chưa đồng bộ: Hạ tầng giao thông, cấp nước, y tế, giáo dục được cải thiện, với 21 trường đạt chuẩn quốc gia và tỷ lệ học sinh đậu đại học, cao đẳng đạt 71,47%. Tuy nhiên, địa hình trũng thấp, đất phèn mặn và phân bố dân cư thưa thớt gây khó khăn cho việc xây dựng và duy trì hạ tầng.
  4. Công tác quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế: Việc phối hợp giữa các ngành, đơn vị cấp huyện và xã chưa chặt chẽ; công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia xây dựng nông thôn mới hiệu quả chưa cao; nhiều tiêu chí đạt thấp và thiếu bền vững; nguồn lực chủ yếu dựa vào ngân sách thành phố, huy động xã hội còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chuyển dịch cơ cấu kinh tế chậm là do đặc điểm tự nhiên của huyện Cần Giờ với đất phèn, mặn, địa hình trũng thấp, hạn chế phát triển nông nghiệp truyền thống và công nghiệp. Mặc dù dịch vụ tăng trưởng nhưng chưa đủ sức kéo cơ cấu kinh tế chuyển biến rõ rệt. So với các huyện như Lâm Thao hay Dầu Tiếng, Cần Giờ còn thiếu sự đa dạng ngành nghề và thu hút đầu tư doanh nghiệp.

Việc cải thiện thu nhập và giảm nghèo là kết quả tích cực của chương trình xây dựng nông thôn mới, tuy nhiên mức thu nhập còn thấp so với đô thị và chưa đồng đều giữa các xã, đặc biệt xã đảo Thạnh An có mật độ dân số thấp và điều kiện khó khăn hơn. Cơ sở hạ tầng được đầu tư nhưng do đặc thù địa hình và nguồn lực hạn chế nên chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển kinh tế và đời sống người dân.

Công tác quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế do thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, công tác tuyên truyền chưa sâu rộng, chưa phát huy hết vai trò chủ thể của người dân. So với kinh nghiệm các địa phương khác, Cần Giờ cần tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, nâng cao năng lực cán bộ và huy động nguồn lực xã hội. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ chuyển dịch cơ cấu kinh tế, bảng thống kê tỷ lệ hộ nghèo và biểu đồ tiến độ đầu tư hạ tầng để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch xây dựng nông thôn mới

    • Động từ hành động: Rà soát, điều chỉnh, hoàn thiện quy hoạch phù hợp với điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội.
    • Target metric: 100% xã có quy hoạch xây dựng nông thôn mới được phê duyệt và thực hiện đúng kế hoạch.
    • Timeline: Hoàn thành trong năm 2024.
    • Chủ thể thực hiện: Ủy ban nhân dân huyện phối hợp Sở Xây dựng và các ngành liên quan.

  2. Nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia xây dựng nông thôn mới

    • Động từ hành động: Tổ chức các chương trình truyền thông, hội thảo, tập huấn nâng cao nhận thức.
    • Target metric: Tỷ lệ người dân tham gia các hoạt động xây dựng nông thôn mới đạt trên 80%.
    • Timeline: Triển khai liên tục từ 2024 đến 2026.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới huyện, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể.

  3. Củng cố tổ chức bộ máy và đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước

    • Động từ hành động: Tổ chức đào tạo, nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng quản lý cho cán bộ các cấp.
    • Target metric: 100% cán bộ chuyên trách xây dựng nông thôn mới được đào tạo bài bản.
    • Timeline: Hoàn thành trong năm 2024 và duy trì đào tạo định kỳ.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Nội vụ, Ban Tổ chức Huyện ủy.

  4. Đa dạng hóa nguồn lực đầu tư xây dựng nông thôn mới

    • Động từ hành động: Huy động vốn xã hội hóa, kêu gọi đầu tư doanh nghiệp, phát huy đóng góp của người dân.
    • Target metric: Tỷ lệ vốn ngoài ngân sách chiếm trên 30% tổng vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới.
    • Timeline: Giai đoạn 2024-2028.
    • Chủ thể thực hiện: Ủy ban nhân dân huyện, các phòng ban liên quan.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá kết quả thực hiện chương trình

    • Động từ hành động: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, công khai kết quả thực hiện.
    • Target metric: 100% xã được kiểm tra, đánh giá ít nhất 2 lần/năm.
    • Timeline: Bắt đầu từ năm 2024 và duy trì thường xuyên.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới huyện, các cơ quan thanh tra, kiểm tra.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp

    • Lợi ích: Nắm bắt cơ sở lý luận, thực tiễn và giải pháp quản lý nhà nước trong xây dựng nông thôn mới.
    • Use case: Áp dụng vào công tác chỉ đạo, điều hành và xây dựng chính sách tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý công, phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Tham khảo khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn tại huyện Cần Giờ.
    • Use case: Làm tài liệu tham khảo cho luận văn, luận án và các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và phương pháp huy động sự tham gia của cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới.
    • Use case: Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động và giám sát thực hiện chương trình.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp, du lịch sinh thái

    • Lợi ích: Nắm bắt tiềm năng, điều kiện phát triển kinh tế nông thôn và cơ chế chính sách hỗ trợ.
    • Use case: Lập kế hoạch đầu tư, hợp tác phát triển sản xuất và dịch vụ tại huyện Cần Giờ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là hoạt động của các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương trong việc hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện và giám sát quá trình phát triển nông thôn mới nhằm đạt các tiêu chí quốc gia và nâng cao đời sống người dân.

  2. Tại sao huyện Cần Giờ cần xây dựng nông thôn mới?
    Cần Giờ có vị trí chiến lược, tài nguyên phong phú nhưng còn nhiều khó khăn về cơ sở hạ tầng, kinh tế nông nghiệp manh mún và thu nhập thấp. Xây dựng nông thôn mới giúp phát triển kinh tế bền vững, cải thiện đời sống và bảo vệ môi trường sinh thái.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý nhà nước xây dựng nông thôn mới tại Cần Giờ là gì?
    Khó khăn gồm địa hình trũng thấp, đất phèn mặn, dân cư phân bố thưa thớt, nguồn lực đầu tư hạn chế, công tác phối hợp và tuyên truyền chưa hiệu quả, cùng với chuyển dịch cơ cấu kinh tế chậm.

  4. Các giải pháp quan trọng để hoàn thiện quản lý nhà nước tại Cần Giờ là gì?
    Bao gồm tăng cường quy hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, đa dạng hóa nguồn lực đầu tư, cải thiện công tác tuyên truyền vận động nhân dân và tăng cường kiểm tra, giám sát thực hiện chương trình.

  5. Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới như thế nào?
    Người dân là chủ thể quan trọng, tham gia bàn bạc, đóng góp công sức, tài chính, giám sát và hưởng lợi từ các hoạt động xây dựng nông thôn mới, theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân hưởng thụ”.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ giai đoạn 2013-2018, chỉ ra những kết quả và hạn chế cụ thể.
  • Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại huyện diễn ra chậm, thu nhập người dân tăng nhưng còn thấp, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ và công tác quản lý nhà nước cần được cải thiện.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện quy hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, đa dạng hóa nguồn lực, tăng cường tuyên truyền và kiểm tra giám sát.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phát triển bền vững nông thôn mới tại huyện Cần Giờ.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá tiến độ và hiệu quả thực hiện đến năm 2025, đồng thời nhân rộng mô hình quản lý hiệu quả cho các địa phương khác.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả xây dựng nông thôn mới, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.