Đại học Giáo dục Hà Nội: Nâng cao năng lực sinh viên thông qua nghiên cứu

• Tác giả: Lê Thị Huỳnh Thanh
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Sửu
• Trường học: Đại học Giáo dục Hà Nội
• Chuyên ngành: Sư phạm
• Đề tài: Phát triển năng lực sinh viên qua nghiên cứu
• Loại tài liệu: Bài tập
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC THÔNG QUA DẠY HỌC HÓA HỌC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
• 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
• 1.2. Năng lực và sự phát triển năng lực vận dụng kiến thức
• 1.3. Khái niệm bài tập hóa học và bài tập hóa học thực tiễn
• 1.4. Điều tra thực trạng dạy học hóa học vận dụng bài tập hóa học thực tiễn ở một số trường THPT
• 2. CHƯƠNG 2: TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP HÓA HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP THỰC TIỄN THEO PHƯƠNG PHÁP PITÔ-PHOTPHO HÓA HỌC 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
• 2.1. Phân tích nội dung cấu trúc chương trình hóa học 11 trung học phổ thông
• 2.2. Xây dựng hệ thống bài tập thực tiễn theo phương pháp Pitô-Photpho
• 2.3. Sử dụng bài tập hóa học để phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh
• 2.4. Thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức theo phương pháp Pitô-Photpho
• 2.5. Phát triển năng lực vận dụng kiến thức qua bài tập tự học
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục tiêu nghiên cứu và phương pháp thực nghiệm
• 3.2. Tổ chức thực nghiệm và thu thập dữ liệu
• 3.3. Phân tích kết quả thực nghiệm
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới Thiệu Đại Học Giáo Dục Hà Nội Nghiên Cứu Khoa Học

Đại học Giáo dục (ĐHGD) - Đại học Quốc gia Hà Nội đóng vai trò then chốt trong việc ươm mầm tài năng trẻ, đặc biệt là trong lĩnh vực sư phạm. Bài viết này tập trung phân tích cách ĐHGD phát triển năng lực nghiên cứu sinh viên, một yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại. Việc đổi mới phương pháp dạy học gắn liền với hoạt động nghiên cứu khoa học trong trường đại học là trọng tâm phát triển của UEH (University of Education, Hanoi). Mục tiêu là trang bị cho sinh viên kỹ năng tự học, kỹ năng tư duy phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng nghiên cứu ứng dụng trong giáo dục hiệu quả.

1.1. Tổng Quan về Đại học Giáo dục và Vai Trò Nghiên Cứu

Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội là trung tâm đào tạo và nghiên cứu hàng đầu về khoa học giáo dục. Hoạt động nghiên cứu khoa học trong trường đại học, đặc biệt là nghiên cứu khoa học sinh viên, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển đội ngũ nhà giáo tương lai. Sinh viên được khuyến khích tham gia các dự án nghiên cứu sinh viên từ sớm, tạo cơ hội ươm mầm tài năng trẻ và phát triển các kỹ năng mềm cho sinh viên sư phạm cần thiết.

1.2. Tầm Quan Trọng của Năng Lực Nghiên Cứu Sinh Viên Sư Phạm

Năng lực nghiên cứu sinh viên là yếu tố then chốt để tạo ra những giáo viên có khả năng đổi mới phương pháp dạy học, áp dụng các kết quả nghiên cứu ứng dụng trong giáo dục vào thực tiễn giảng dạy. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh giáo dục STEM ngày càng được chú trọng. Sinh viên cần được trang bị phương pháp nghiên cứu khoa học bài bản để có thể tự mình giải quyết các vấn đề thực tiễn trong quá trình giảng dạy và học tập.

II. Thách Thức Nâng Cao Chất Lượng Nghiên Cứu Sinh Viên UEH

Mặc dù Đại học Giáo dục đã có nhiều nỗ lực trong việc thúc đẩy nghiên cứu khoa học sinh viên, vẫn còn tồn tại một số thách thức cần giải quyết. Một trong những vấn đề chính là làm thế nào để thu hút đông đảo sinh viên tham gia vào các hoạt động nghiên cứu khoa học trong trường đại học. Bên cạnh đó, việc nâng cao chất lượng các bài báo khoa học sinh viên và các dự án nghiên cứu sinh viên cũng là một yêu cầu cấp thiết. Cần có những giải pháp đồng bộ để phát triển năng lực tự học và năng lực nghiên cứu sinh viên một cách hiệu quả.

2.1. Hạn Chế về Số Lượng và Chất Lượng Nghiên Cứu Sinh Viên

Số lượng sinh viên tham gia vào các hoạt động nghiên cứu khoa học còn hạn chế, đặc biệt là đối với sinh viên năm nhất và năm hai. Chất lượng của các bài báo khoa học sinh viên và dự án nghiên cứu sinh viên cần được nâng cao hơn nữa để đáp ứng các tiêu chuẩn khoa học quốc tế. Cần có sự đầu tư mạnh mẽ hơn vào việc trang bị phương pháp nghiên cứu khoa học cho sinh viên từ sớm.

2.2. Thiếu Hụt Kỹ Năng Mềm và Khả Năng Tự Học của Sinh Viên

Nhiều sinh viên còn thiếu các kỹ năng mềm cho sinh viên sư phạm cần thiết cho nghiên cứu khoa học, chẳng hạn như kỹ năng tư duy phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề, và kỹ năng làm việc nhóm. Khả năng tự học và tự nghiên cứu của sinh viên cũng cần được phát triển năng lực tự học mạnh mẽ hơn để đáp ứng yêu cầu của đổi mới phương pháp dạy học.

III. Phương Pháp Phát Triển Năng Lực Nghiên Cứu Khoa Học Cho Sinh Viên

Để giải quyết những thách thức trên, Đại học Giáo dục đã triển khai nhiều phương pháp và giải pháp nhằm phát triển năng lực nghiên cứu sinh viên. Trong đó, việc tích hợp nghiên cứu khoa học vào chương trình đào tạo Đại học Giáo dục được xem là một trong những giải pháp hiệu quả nhất. Bên cạnh đó, việc tăng cường liên kết hợp tác nghiên cứu với các trường đại học và viện nghiên cứu khác cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo Đại học Giáo dục.

3.1. Tích Hợp Nghiên Cứu Khoa Học Vào Chương Trình Đào Tạo

Việc tích hợp nghiên cứu khoa học vào chương trình đào tạo Đại học Giáo dục giúp sinh viên tiếp cận với phương pháp nghiên cứu khoa học từ sớm, tạo cơ hội cho sinh viên tham gia vào các dự án nghiên cứu sinh viên dưới sự hướng dẫn của các giảng viên giàu kinh nghiệm. Điều này giúp sinh viên phát triển kỹ năng mềm cho sinh viên sư phạm và phát triển năng lực tự học một cách hiệu quả.

3.2. Tăng Cường Liên Kết Hợp Tác Nghiên Cứu với Các Đơn Vị

Việc tăng cường liên kết hợp tác nghiên cứu với các trường đại học và viện nghiên cứu khác giúp sinh viên có cơ hội tiếp cận với các nguồn lực nghiên cứu hiện đại, tham gia vào các hội thảo khoa học sinh viên và học hỏi kinh nghiệm từ các nhà khoa học hàng đầu. Điều này góp phần nâng cao chất lượng đào tạo Đại học Giáo dục và tạo ra những nhà giáo có khả năng đổi mới phương pháp dạy học.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Mô Hình Nghiên Cứu Khoa Học Tại UEH

Đại học Giáo dục đã xây dựng và triển khai nhiều mô hình nghiên cứu khoa học hiệu quả, tạo điều kiện cho sinh viên tham gia vào các dự án nghiên cứu sinh viên đa dạng. Các mô hình này tập trung vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn trong giáo dục STEM, đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng đào tạo Đại học Giáo dục. Kết quả của các dự án nghiên cứu sinh viên được công bố tại các hội thảo khoa học sinh viên và trên các bài báo khoa học sinh viên.

4.1. Các Dự Án Nghiên Cứu Khoa Học Tiêu Biểu của Sinh Viên

Nhiều sinh viên đã tham gia vào các dự án nghiên cứu khoa học sinh viên về giáo dục STEM, đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng đào tạo Đại học Giáo dục. Các dự án này thường tập trung vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn trong quá trình giảng dạy và học tập, mang lại những đóng góp thiết thực cho ngành giáo dục.

4.2. Hội Thảo Khoa Học Sinh Viên Nơi Chia Sẻ Kết Quả Nghiên Cứu

Hội thảo khoa học sinh viên là diễn đàn quan trọng để sinh viên chia sẻ kết quả nghiên cứu khoa học, trao đổi kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau. Các bài báo khoa học sinh viên được trình bày tại hội thảo thường nhận được sự đánh giá cao từ các nhà khoa học và nhà giáo dục.

V. Kết Luận Định Hướng Tương Lai Phát Triển Nghiên Cứu UEH

Việc phát triển năng lực nghiên cứu sinh viên là một trong những ưu tiên hàng đầu của Đại học Giáo dục. Trong tương lai, UEH sẽ tiếp tục đầu tư vào việc trang bị phương pháp nghiên cứu khoa học, tạo điều kiện cho sinh viên tham gia vào các dự án nghiên cứu sinh viên và tăng cường liên kết hợp tác nghiên cứu với các đơn vị trong và ngoài nước. Mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng đào tạo Đại học Giáo dục và định hướng nghề nghiệp cho sinh viên sư phạm.

5.1. Tiếp Tục Đầu Tư vào Năng Lực Nghiên Cứu của Sinh Viên

Đại học Giáo dục sẽ tiếp tục đầu tư vào việc trang bị phương pháp nghiên cứu khoa học, cung cấp các nguồn lực nghiên cứu hiện đại và hỗ trợ sinh viên tham gia vào các dự án nghiên cứu sinh viên. Điều này giúp sinh viên phát triển năng lực tự học, kỹ năng tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề một cách hiệu quả.

5.2. Mở Rộng Cơ Hội Nghiên Cứu và Định Hướng Nghề Nghiệp

Đại học Giáo dục sẽ mở rộng cơ hội nghiên cứu cho sinh viên, tạo điều kiện cho sinh viên tham gia vào các liên kết hợp tác nghiên cứu với các đơn vị trong và ngoài nước. Đồng thời, nhà trường sẽ tăng cường định hướng nghề nghiệp cho sinh viên sư phạm, giúp sinh viên có cái nhìn rõ ràng hơn về tương lai nghề nghiệp và có sự chuẩn bị tốt nhất cho sự nghiệp nhà giáo.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông, việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức thông qua dạy học bài tập thực tiễn đóng vai trò quan trọng nhằm nâng cao chất lượng học tập môn Hóa học ở học sinh trung học phổ thông (THPT). Theo báo cáo của ngành giáo dục, tỷ lệ học sinh đạt năng lực vận dụng kiến thức vào thực tế còn thấp, đặc biệt trong các môn khoa học tự nhiên như Hóa học. Nghiên cứu này tập trung vào việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức thông qua hệ thống bài tập thực tiễn theo hướng Pi-tơ - Phơ-tơ hóa học lớp 11 tại một số trường THPT huyện Thường Tín, Hà Nội trong năm học 2015-2016.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng và sử dụng bộ bài tập thực tiễn có tính hệ thống, phù hợp với đặc điểm môn Hóa học lớp 11, góp phần phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 11 tại các trường THPT huyện Thường Tín, với trọng tâm là bài tập thực tiễn trong dạy học hóa học theo phương pháp Pi-tơ - Phơ-tơ. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả dạy học, phát triển năng lực vận dụng kiến thức, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá trong giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết phát triển năng lực vận dụng kiến thức: Năng lực vận dụng được hiểu là khả năng đáp ứng tình huống thực tiễn bằng việc sử dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ phù hợp (Weiner, 2001). Năng lực này bao gồm bốn thành phần chính: năng lực chuyên môn, năng lực phương pháp, năng lực xã hội và năng lực cá nhân.

• Mô hình phát triển năng lực vận dụng kiến thức trong dạy học hóa học: Mô hình này nhấn mạnh việc sử dụng bài tập thực tiễn có tính hệ thống, đa dạng, giúp học sinh phát triển năng lực giải quyết vấn đề, tư duy phản biện và sáng tạo trong môn Hóa học.

• Khái niệm bài tập thực tiễn trong dạy học: Bài tập thực tiễn là các bài tập được thiết kế dựa trên các tình huống thực tế, yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức hóa học để giải quyết vấn đề cụ thể, qua đó phát triển năng lực vận dụng kiến thức.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, gồm các bước:

• Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 230 học sinh lớp 11 thuộc 5 lớp của 2 trường THPT huyện Thường Tín, Hà Nội, cùng 25 giáo viên dạy môn Hóa học tại các trường này.

• Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích, đảm bảo đại diện cho đối tượng nghiên cứu.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả, phân tích tần suất, so sánh trung bình và phân tích nội dung để đánh giá mức độ phát triển năng lực vận dụng kiến thức của học sinh qua việc sử dụng bộ bài tập thực tiễn.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2015-2016, bao gồm giai đoạn xây dựng bộ bài tập, triển khai dạy học và thu thập dữ liệu đánh giá.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ học sinh có thái độ tích cực với môn Hóa học đạt khoảng 40,2% thể hiện sự hứng thú và mong muốn phát triển năng lực vận dụng kiến thức qua bài tập thực tiễn.

2. 47,91% học sinh chuẩn bị bài tập trước giờ học và ghi chép các phần chưa hiểu, cho thấy sự chủ động trong học tập và nhu cầu được hỗ trợ phát triển năng lực vận dụng kiến thức.

3. 14,2% học sinh dành trên 60 phút để làm bài tập thực tiễn, phản ánh mức độ đầu tư thời gian cho việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức còn hạn chế.

4. Đánh giá về năng lực vận dụng kiến thức của học sinh qua bài tập thực tiễn cho thấy 15,24% học sinh có năng lực rất tốt, 67,39% ở mức cần thiết, 13,47% ở mức trung bình và 3,9% còn yếu.

5. 60% giáo viên sử dụng phương pháp dạy học tích cực, trong đó 20% sử dụng bài tập thực tiễn để giải quyết vấn đề xuyên suốt, tuy nhiên còn 40% chưa quan tâm đúng mức đến việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức của học sinh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các kết quả trên có thể do sự thiếu đồng bộ trong việc xây dựng và sử dụng bài tập thực tiễn phù hợp với đặc điểm môn Hóa học lớp 11, cũng như hạn chế về thời gian và phương pháp dạy học của giáo viên. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục cho thấy việc phát triển năng lực vận dụng kiến thức qua bài tập thực tiễn là xu hướng tất yếu, nhưng cần có sự đầu tư bài bản và đồng bộ hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân phối thái độ học sinh, bảng thống kê thời gian làm bài tập và biểu đồ phân loại năng lực vận dụng kiến thức, giúp minh họa rõ nét hiệu quả của bộ bài tập thực tiễn trong phát triển năng lực.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ vai trò của bài tập thực tiễn trong phát triển năng lực vận dụng kiến thức, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá môn Hóa học ở THPT.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống bài tập thực tiễn đa dạng, phù hợp với đặc điểm môn Hóa học lớp 11, nhằm phát triển toàn diện năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn các trường THPT.

2. Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp dạy học tích cực cho giáo viên Hóa học, tập trung vào kỹ năng xây dựng và sử dụng bài tập thực tiễn. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, các trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

3. Tăng cường thời gian dành cho hoạt động thực hành, làm bài tập thực tiễn trong chương trình học, khuyến khích học sinh chủ động, sáng tạo trong học tập. Thời gian: liên tục trong năm học; Chủ thể: Giáo viên và học sinh.

4. Xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức qua bài tập thực tiễn, bao gồm phiếu đánh giá, bảng theo dõi tiến độ và kết quả học tập. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Tổ chuyên môn và giáo viên bộ môn.

5. Khuyến khích sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong việc hỗ trợ học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức, tạo môi trường học tập thực tiễn phong phú. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban giám hiệu, giáo viên, phụ huynh và các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên môn Hóa học THPT: Nghiên cứu cung cấp phương pháp và bộ bài tập thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả dạy học, phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh.

2. Nhà quản lý giáo dục: Cơ sở để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo giáo viên và đổi mới chương trình, phương pháp dạy học môn Hóa học.

3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Giáo dục và Sư phạm Hóa học: Tài liệu tham khảo về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn trong phát triển năng lực học sinh.

4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ hơn về phương pháp dạy học hiện đại, hỗ trợ con em phát triển năng lực vận dụng kiến thức trong học tập và cuộc sống.

Câu hỏi thường gặp

1. Bài tập thực tiễn trong dạy học Hóa học là gì?
   Bài tập thực tiễn là các bài tập dựa trên tình huống thực tế, yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức hóa học để giải quyết vấn đề cụ thể, giúp phát triển năng lực vận dụng kiến thức.

2. Tại sao cần phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh?
   Năng lực này giúp học sinh giải quyết các vấn đề thực tế, nâng cao khả năng tư duy phản biện, sáng tạo và chuẩn bị tốt cho học tập và cuộc sống sau này.

3. Phương pháp Pi-tơ - Phơ-tơ hóa học có điểm gì nổi bật?
   Phương pháp này tập trung vào việc sử dụng bài tập thực tiễn có tính hệ thống, giúp học sinh phát triển năng lực vận dụng kiến thức thông qua các hoạt động học tập tích cực và sáng tạo.

4. Làm thế nào để giáo viên xây dựng bài tập thực tiễn hiệu quả?
   Giáo viên cần dựa trên đặc điểm môn học, chương trình giáo dục, kết hợp với tình huống thực tế gần gũi, đa dạng và phù hợp với năng lực học sinh để thiết kế bài tập.

5. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng ở những trường nào?
   Nghiên cứu phù hợp với các trường THPT có điều kiện tương tự, đặc biệt là các trường ở khu vực huyện, thị xã, nơi cần đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học sinh.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xây dựng thành công hệ thống bài tập thực tiễn theo hướng Pi-tơ - Phơ-tơ hóa học lớp 11, góp phần phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh THPT.
• Thái độ tích cực của học sinh đối với môn Hóa học và bài tập thực tiễn đạt khoảng 40%, cho thấy tiềm năng phát triển năng lực vận dụng kiến thức.
• Giáo viên cần được tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp dạy học tích cực để sử dụng hiệu quả bộ bài tập thực tiễn.
• Bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức được thiết kế giúp theo dõi và nâng cao chất lượng dạy học.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực vận dụng kiến thức trong dạy học Hóa học, hướng tới đổi mới giáo dục phổ thông.

Hành động tiếp theo: Các trường THPT nên triển khai áp dụng bộ bài tập thực tiễn đã xây dựng, đồng thời tổ chức tập huấn cho giáo viên để nâng cao hiệu quả dạy học. Các nhà quản lý giáo dục cần hỗ trợ về chính sách và nguồn lực nhằm nhân rộng mô hình này.